Αναγνωρίζοντας ότι ο παιδίατρος είναι επιφορτισμένος με την άσκηση της πρωτοβάθμιας φροντίδας του παιδιού θα παρουσιάσω συνοπτικά τις σημερινές επιστημονικές απόψεις και την ελληνική πραγματικότητα στο θέμα της σκολίωσης.

Εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες. Στο γενικό πληθυσμό 1 στους 10 έχει σκολίωση. Δεν είναι όμως όλες οι περιπτώσεις ίδιας αιτιολογίας και βαρύτητας. Στους 1000 ανθρώπους με σκολίωση, 2 ή 3 θα χρειασθούν ειδική αντιμετώπιση από εξειδικευμένο ορθοπαιδικό λόγω επιδείνωσης της κατάστασής τους. Μία στις χίλιες περιπτώσεις θα χρειασθεί χειρουργική θεραπεία.

Πολλές παθήσεις μπορεί να δημιουργήσουν σκολίωση. Στο 85% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται αιτία και χαρακτηρίζουμε τη σκολίωση ως ιδιοπαθή. Στον Ελληνικό πληθυσμό παιδιών 11 – 12 ετών, περίπου 4 με 5 στα 100 κορίτσια και 1 στα 100 αγόρια έχει ιδιοπαθή σκολίωση. Άλλες σπανιότερες, αλλά με μεγαλύτερη νοσηρότητα, μορφές σκολίωσης είναι η συγγενής, η παραλυτική, η τραυματική και η σκολίωση στα πλαίσια συνδρόμων.

Μεγάλη σημασία έχει η γνώση της σκολίωσης πρώιμης έναρξης. Πρόκειται για σκολίωση που εμφανίζεται σε παιδιά μικρότερα των 5 ετών. Ανεξάρτητα από την αιτιολογία, εαν η παραμόρφωση επιδεινώνεται καθώς το παιδί αναπτύσσεται, επηρεάζει με ένα μηχανισμό ντόμινο όχι μόνο τη μορφή της σπονδυλικής στήλης αλλά και την διαμόρφωση του θώρακα και την ανάπτυξη των πνευμόνων. Προοδευτικά η σκολίωση πρώιμης έναρξης μπορεί να γίνει, από ένα αμιγώς ορθοπαιδικό πρόβλημα, ένα σοβαρό παιδιατρικό συστηματικό νόσημα που εκδήλωνεται με σύνδρομο θωρακικής ανεπάρκειας (thoracic insufficiency syndrome) και  ελαττωμένο δείκτη μάζας σώματος. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει και στο θάνατο.

Στα μεγαλύτερα παιδιά, η παραμόρφωση αφορά τον αναπτυσσόμενο σκελετό και εμφανίζεται συνήθως την περίοδο της ταχείας ανάπτυξης λίγο πριν την εφηβεία – από τα 9 έως τα 12 στα κορίτσια και στα 13 με 14 έτη στα αγόρια. Η έγκαιρη διάγνωση έχει μεγάλη σημασία γιατί μπορούμε να τροποποιήσουμε την φυσική ιστορία της σκολίωσης είτε περιορίζοντας το μέγεθος της παραμόρφωσης με ορθοπαιδικούς κηδεμόνες είτε διορθώνοντας την παραμόρφωση με χειρουργικές επεμβάσεις. Ο έλεγχος μπορεί να γίνει στο σχολικό πληθυσμό αλλά στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται οργανωμένα προγράμματα πρόληψης και ενημέρωσης στο σχολείο. Επομένως την ευθύνη του ελέγχου αναλαμβάνει ο παιδίατρος. Όλα τα κορίτσια πρέπει να ελέγχονται κλινικά δύο φορές, στην ηλικία των 10 και στην ηλικία των 12 ετών, ενώ όλα τα αγόρια πρέπει να ελέγχονται μία φορά στην ηλικία των 13 ετών. Εάν στη δοκιμασία επίκυψης τεθεί υποψία σκολίωσης το παιδί πρέπει να παραπεμφθεί σε εξειδικευμένο ορθοπαιδικό. Δυστυχώς στην Ελλάδα οι περισσότεροι ορθοπαιδικοί δεν έχουν την απαραίτητη εκπαίδευση για να χειριστούν περιπτώσεις με παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης. (Περίπτωση 1 και 2)

Περίπτωση 1: Κορίτσι σε ηλικία 11 ετών και  10 μηνών χωρίς έμμηνο ρύση παραπέμφθηκε από ιδιώτη παιδίατρο σε Ορθοπαιδικό Νοσοκομείου του ΕΣΥ λόγω σκολίωσης. Ο ορθοπαιδικός συνέστησε ασκήσεις και επανεξέταση σε έξι μήνες. Η μητέρα καθησυχασμένη πήγε το παιδί για επανεξέταση σε 8 μήνες. Η σκολίωση επιδεινώθηκε από 37 σε 50 μοίρες. Εάν είχε αρχίσει θεραπεία με κηδεμόνα από την πρώτη εξέταση ίσως να είχε σταματήσει η εξέλιξη. Τώρα με 50 μοίρες σκολίωση σε ηλικία μόλις 12 ετών, το κορίτσι αυτό χρειάζεται χειρουργική θεραπεία. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά το παιδί θα ταλαιπωρηθεί για κάποια χρόνια με αναποτελεσματικούς, υπερτιμολογημένους κηδεμόνες, «ειδικές» ασκήσεις και γυμναστικές για να ισιώσει τη σπονδυλική της στήλη όπως υπόσχονται «ειδικοί» γιατροί και έμποροι κηδεμόνων. Αυτό είναι το κακό.

Περίπτωση 2 : Κορίτσι 12 ετών χωρίς έμμηνο ρύση προσήλθε προ έτους για εξέταση σκολίωσης. Λόγω του σημαντικού δυναμικού ανάπτυξης η πιθανότητα επιδείνωσης είναι μεγάλη. Επειδή πρόκειται για σκολίωση 50 μοιρών συνεστήθη χειρουργική θεραπεία. Οι γονείς δεν πείστηκαν και κατέφυγαν σε απογευματινό ιατρείο ορθοπαιδικού του ΕΣΥ σε Νοσοκομείο Παίδων στην Αθήνα. Ο «ειδικός» συνέστησε την εύκολη λύση για τους γονείς: διορθωτικός κηδεμόνας. Ένα χρόνο μετά παρά τη βασανιστική εφαρμογή του κηδεμόνα η σκολίωση επιδεινώθηκε στις 60 μοίρες. Η εγχείρηση τώρα είναι πιο δύσκολη τεχνικά με  μεγαλύτερο κίνδυνο για το παιδί.

Οι κηδεμόνες της σκολίωσης δεν είναι πανάκεια. Το ότι χρησιμοποιούνται ευρύτατα εδώ και πολλά χρόνια και διαφημίζονται ανεξέλεγκτα ως η μοναδική λύση χωρίς προβλήματα, δεν σημαίνει ούτε ότι έχουν αποτέλεσμα ούτε ότι δεν δημιουργούν προβλήματα. Έχουν ίσως αποτέλεσμα όταν εφαρμόζονται 24 ώρες το 24ωρο, μόνο σε παιδιά μικρότερα των 14 ετών και με μικρές σκολιώσεις, από 25 – 35 μοίρες. Δεν χρειάζονται όλα τα παιδιά με σκολίωση κηδεμόνα. Δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα, επιστημονικά αποδεκτές μελέτες που να αποδεικνύουν ότι οι κηδεμόνες κορμού εμποδίζουν την περαιτέρω επιδείνωση της σκολίωσης (το ότι δεν την θεραπεύουν είναι γνωστό). Πόσο μάλλον όταν έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι η χρήση κηδεμόνων κορμού δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα στους ασθενείς σε μια τόσο ευαίσθητη γι αυτούς ηλικία όπως η εφηβεία. Η συνταγογράφιση κηδεμόνα σε παιδιά μεγαλύτερα των 16 ετών είναι ιατρικό λάθος γιατί υποβάλει τον ευαίσθητο έφηβο ή έφηβη σε μια στρεσσογόνα και αναποτελεσματική “θεραπεία”. Έφηβοι μετά τα 16 έτη που έχουν σκολίωση ή δεν χρειάζονται καμία ειδική αντιμετώπιση ή χρειάζονται εγχείρηση. Παρόλα αυτά τους επιβάλλεται η χρήση κηδεμόνα για να μην επιδεινωθεί η παραμόρφωση ή ακόμα και για να διορθωθεί !!!