Ολοσωματική ανάλυση – Λιπομέτρηση με την μέθοδο DEXA
Συγγραφέας Κωνσταντίνος Τσαρουχάς Γράφτηκε στις ,
Η τεχνολογία αιχμής στην γρήγορη, εύκολη και αξιόπιστη ανάλυση του σώματος(body composition) για εκτίμηση και των 3 στοιχείων: οστά, λίπος, μύες
Η μέθοδος DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry – Διπλής Ενέργειας Φωτονιακή Απορροφησιομέτρηση) αρχικά αναπτύχθηκε για τον προσδιορισμό της οστικής μάζας και τον υπολογισμό της οστικής πυκνότητας, με σκοπό την διάγνωση της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης.
Σχετικά πρόσφατα, η μέθοδος DEXA συμπεριέλαβε ακόμα μια τεχνική εξέτασης, την ολοσωματική ανάλυση λιπομέτρηση, η οποία προσδιορίζει πέραν της οστικής μάζας και τον λιπώδη ιστό, αλλά και τον μυϊκό ιστό (μάζα μαλακών μορίων), ανα περιοχή του σώματος.
H ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA θεωρείται ως το χρυσό πρότυπο αναφοράς (reference gold standard) της ανάλυσης του σώματος (body composition).
Συγκριτικά, όλες οι άλλες κοινές μέθοδοι ανάλυσης σώματος (πχ Body Mass Index – BMI,ζυγαριές λιπομέτρσης – αγωγιμότητας, κ.τ.λ.) πολύ χονδρικά και με μεγάλο εύρος σφάλματος μέτρησης, προσπαθούν έμμεσα να υπολογίσουν στο σώμα μόνο το λιπώδη και το μη λιπώδη ιστό (fat mass and fatfree mass), προσφέροντας ουσιαστικά ενδεικτικές μόνο τιμές, χωρίς να μπορούν να διαχωρίσουν τα 3 στοιχεία του σώματος (οστά, λίπος και μύες), αλλά και χωρίς να μπορούν να δώσουν πληροφορίες για κάθε τμήμα του σώματος ξεχωριστά.
Αντίθετα, η ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA μπορεί να εκτιμήσει με εξαιρετικά μεγάλη ακρίβεια (ακρίβεια μέτρησης >99%) την απώλεια ή την απόκτηση μυϊκής μάζας ή λιπώδους ιστού, σε ποια ποσότητα και σε ποια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος, ενώ ταυτόχρονα δεν προβαίνει σε “έμμεσους υπολογισμούς” της σύστασης του σώματος και σε “εικασίες”, καθώς πραγματοποιείται πλήρης μέτρηση σε όλο το ανθρώπινο σώμα, σημείο προς σημείο.
Η ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη στους τομείς της ιατρικής, του αθλητισμού, της διατροφής, του ελέγχου του μεταβολισμού και της φυσιολογίας της άσκησης, καθώς χαρτογραφεί το σώμα και παρέχει ακριβή δεδομένα σχετικά με τη σύσταση του σώματος, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο στον ενδιαφερόμενο τη δυνατότητα μέσω επανεξετάσεων να ελέγξει την πρόοδο μιας θεραπείας ή την εξέλιξη μιας αποθεραπείας, την επιτυχία ενός προγράμματος διατροφής, τα αποτελέσματα μιας δίαιτας, ή ενός προγράμματος άσκησης, την διαφοροποίηση στην αναλογία μυϊκού ιστού – λίπους σε κάθε σημείο του σώματος που επιφέρει μια συγκεκριμένη μεθοδολογία εξάσκησης ή συνδυασμός διατροφής – εξάσκησης, κλπ, καθώς τα αποτελέσματα των μεταβολών στη σύσταση του σώματος παρουσιάζονται αναλυτικά, ξεχωριστά για κάθε περιοχή του σώματος.
Μερικές ενδεικτικές εφαρμογές της ολοσωματικής ανάλυσης δια της μεθόδου DEXA:
– Η παρακολούθηση ενός ασφαλούς και επιτυχούς προγράμματος δίαιτας και διατροφής, στο οποίο δεν αρκεί μόνο η απώλεια βάρους, καθώς αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από την ελάχιστη δυνατή απώλεια μυϊκής μάζας.
– Η παρακολούθηση των αθλητών κατά την αγωνιστική περίοδο και κατά την περίοδο ανάπαυλας με σκοπό την βελτιστοποίηση της επίδοσής τους, μέσω παροχής εξειδικευμένου διαιτολογίου για κάθε περίοδο, αλλά και μέσω εστιασμένου προγράμματος άθλησης για κάθε σημείο του σώματος, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή αναλογία μυϊκού ιστού – λιπώδους ιστού σε κάθε τμήμα του σώματος ξεχωριστά, για αύξηση της δύναμης ή/και αντοχής και κορύφωση των επιδόσεων του αθλητή.
– Η προετοιμασία των αθλητών για τους Ολυμπιακούς αγώνες ή γενικά για πρωταθλητισμό. –
Η ανίχνευση του μεγέθους της μυϊκής ατροφίας μετά από τραυματισμό και η παρακολούθηση της εξέλιξης της αποκατάστασης των μυών μετά την αποθεραπεία
– Το body-building και το fitness.
– Η πρόληψη και η παρακολούθηση μιας χρόνιας ασθένειας (cardiovascular risk, metabolic syndrome, κλπ)
– Η προσωπική παρακολούθηση της πορείας του σώματος και των επιπτώσεων σε αυτό από μια ασθένεια, ένα τραυματισμό, ένα χειρουργείο ή του γήρατος.
– Η χρήση της από ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια, σε προγράμματα βαριατρικής χειρουργικής, σε γαστρεντερολογικές κλινικές κ.α.
– Στο εξωτερικό (ιδίως στις ΗΠΑ), η ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη εξέταση, που χρησιμοποιείται έως και στην παρακολούθηση της απώλειας βάρους των παικτών σε τηλεοπτικά (reality) shows! (πχ στο “The Biggest Loser TV Show”)
Με βάση την ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA, ο ειδικός διατροφολόγος ή ο διαιτολόγος ή ο κλινικός ιατρός, δύναται να υπολογίσει επακριβώς το ιδανικό βάρος, το βασικό μεταβολικό ρυθμό (Basal and Resting Metabolic Rates – BMR) καθώς και την απαιτούμενη ημερήσια πρόσληψη θερμίδων (daily caloric expenditure), αλλά και μέσω επανελέγχων να παρακολουθεί με ακρίβεια την όποια εξέλιξη (βελτίωση ή επιδείνωση) ώστε να προβεί στις απαραίτητες αλλαγές – διορθώσεις της ακολουθούμενης διατροφής, εξειδικευμένα για κάθε άτομο.
Επιπροσθέτως, στον αθλητισμό δύναται να καταρτιστεί η επακριβής αναγκαία σύσταση της διατροφής, αλλά και να οργανωθεί εστιασμένο και εξειδικευμένο πρόγραμμα εξάσκησης για κάθε τμήμα του σώματος, ώστε να επιτευχθεί η απαιτούμενη αναλογία λίπους/μυών σε κάθε σημείο του σώματος και να κορυφωθούν οι επιδόσεις, η δύναμη, η ταχύτητα και η αντοχή του αθλητή.
Συμπερασματικά, η ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA έχει σημαντικές εφαρμογές σε ιατρούς, φυσιοθεραπευτές, διατροφολόγους, διαιτολόγους, κέντρα αδυνατίσματος, γαστρεντερολογικές κλινικές, κλινικές διατροφικών διαταραχών, κλινικές βαριατρικής χειρουργικής, προπονητές, επαγγελματικές αθλητικές ομάδες, ομάδες Body Building, γυμναστήρια fitness, ομάδες πυγμαχίας ή άλλων πολεμικών τεχνών, ομάδες Ολυμπιακών αθλημάτων, κτλ.
ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ
Το άτομο ξαπλώνει με την καθοδήγηση εξειδικευμένου προσωπικού στο κρεβάτι της συσκευής DEXA. Στη συνέχεια, ο ειδικός ιατρός, μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, χειρίζεται τη συσκευή DEXA και διεξάγει την εξέταση της ολοσωματικής ανάλυσης. Στην οθόνη του υπολογιστή σχηματίζεται γραφικά η απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος. Ο ειδικός ιατρός, με χρήση κατάλληλου λογισμικού, επεξεργάζεται την εικόνα του σώματος που έχει παράγει η συσκευή DEXA, ώστε να παραχθεί η αναφορά με τη σύσταση του σώματος ανά περιοχή.
Τα αποτελέσματα της ολοσωματικής ανάλυσης δια της μεθόδου DEXA, αφορούν ξεχωριστά τις εξής περιοχές:
– κεφαλή, αριστερό/δεξιό άνω άκρο (χέρι), αριστερό/δεξιό κάτω άκρο (πόδι), αριστερό/δεξιό τμήμα του
κορμού, σύνολο αριστερής/δεξιάς πλευράς του σώματος, σύνολο κατανομής λίπους κατά ανδροειδές ή γυναικοειδές πρότυπο (Android/Gynoid) και συνολικά ολόκληρου του σώματος.
Η κατηγοριοποίηση του σωματότυπου, βάσει κατανομής λίπους, σε ανδροειδές ή γυναικοειδές πρότυπο (Android/Gynoid) είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι μετράει το ενδοκοιλιακό λίπος, το οποίο αναγνωρίζεται ως σημαντικός προδιαθεσικός παράγοντας νοσηρότητας και πρόωρου θανάτου λόγω της παχυσαρκίας. Ο ανδροειδής τύπος, ή σχήματος “μήλου”, χαρακτηρίζεται από αυξημένο ενδοκοιλιακό λίπος, και προδιαθέτει τους ασθενείς σε αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης, διαβήτη τύπου ΙΙ, δυσλιπιδαιμία, στεφανιαία νόσο-καρδιοπάθεια, και πρόωρο θάνατο. Αυτή η κατανομή λίπους συγκρίνεται με το γυναικοειδή τύπο, ή σχήματος “αχλαδιού”, που χαρακτηρίζεται από κατανομή λίπους στα ισχία, στους γλουτούς και τους μηρούς. Έρευνες έχουν αποδείξει πως η ικανότητα της ολοσωματικής ανάλυσης δια της μεθόδου DEXA να αναγνωρίζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και του μεταβολικού συνδρόμου, έγκειται στην ικανότητα να διαχωρίζει το σωματικό λίπος ανα περιοχές και να κατατάσει το σωματότυπο σε ανδροειδές και γυναικοειδές πρότυπο.
Η ποσότητα της ακτινοβολίας που προσλαμβάνει το σώμα είναι μηδαμινή, καθώς συγκρίνεται με την ακτινοβολία που προσλαμβάνει ο επιβάτης αεροπλάνου σε μεγάλες διαδρομές ή με την ποσότητα ακτινοβολίας που προσλαμβάνει κάποιος που δραστηριοποιείται στην ύπαιθρο για μερικές μόνο ημέρες.
Σε κάθε επόμενη επανεξέταση, γίνεται άμεσα σύγκριση με τα αποτελέσματα όλων των προηγούμενων μετρήσεων, ώστε να είναι εμφανής η όποια διαφοροποίηση.
Η εξέταση, στα κορυφαία σύγχρονα μηχανήματα DEXA, διαρκεί μόλις 3 λεπτά!
