Γαλαξείδι
Συγγραφέας iator Γράφτηκε στις ,
Το Γαλαξείδι (ή Γαλαξίδι), το “ευμορφοκαστρογυρισμένο” κατά το Χρονικό του Γαλαξειδίου του 1703, είναι ιστορική παραθαλάσσια κωμόπολη με 1.718 κατοίκους της περιοχής Παρνασσίδας του νομού Φωκίδας. Μέχρι το 2010 αποτελούσε έδρα ομώνυμου δήμου, ενώ από τον Ιανουάριο του 2011 συγχωνεύτηκε στο νέο δήμο Δελφών. Βρίσκεται στην Βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου στη δυτική πλευρά του κόλπου της Ιτέας και έχει χαρακτηρισθεί παραδοσιακός οικισμός από το 1978. Είναι από τις ελάχιστες πόλεις της Ελλάδος που έχει κρατήσει αναλλοίωτο το παραδοσιακό της χρώμα. Μάρτυρες της παλαιάς ακμής του είναι σήμερα τα αρχοντικά, το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού και το ναυτικό μουσείο που δίνουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και περιέχουν στοιχεία για την ιστορία και την λαμπρή εμπορική δραστηριότητα των κατοίκων της για περισσότερο από δυο αιώνες. Το 1790 ήταν ένα από τα πολυσύχναστα ελληνικά λιμάνια, πύλη της κεντρικής Στερεάς για τις εμπορικές συναλλαγές με την Πελοπόννησο και σταθμός αποθήκευσης και διακίνησης προϊόντων. Στην περίοδο της ιστιοφόρου ναυτιλίας ήταν πασίγνωστο για τον μεγάλο στόλο, τον πλούτο και τη ναυτική ικανότητα των κατοίκων του. Τα περίφημα γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα, με ιδιαίτερα ναυπηγικά χαρακτηριστικά, εκτελούσαν μεταφορές και εμπόριο σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και οι Γαλαξιδιώτες εφοπλιστές διατηρούσαν ναυτικές επιχειρήσεις με ανεπτυγμένη οικονομική αντίληψη, όπως σύστημα ναυτικής αυτασφάλισης μεταξύ τους, ναυπηγεία κ.α.
Τοποθεσία
Το Γαλαξίδι με την πανάρχαια και πολυτάραχη ιστορία του, τους θρύλους και την μεγάλη ναυτική παράδοση είναι κτισμένο στη θέση της αρχαίας Οιάνθης επί του Κρισσαίου κόλπου, που καταστράφηκε από σεισμό στα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ., ή της αρχαίας πόλης Χάλαιον. Απέναντί του τα μικρονησιά του Γαλαξιδιού, η Αψηφιά με τον μικρό φάρο από το 1887 και το σπίτι του φαροφύλακα και λίγο πιο πέρα το νησάκι του Αγίου Γεωργίου με τα εκκλησάκια του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ανδρέα. Βρίσκεται κοντά στην Ιτέα και τους Δελφούς, απέχει από την Άμφισσα 30 χλμ και από την Αθήνα 210 χλμ.
Ιστορία
Ονομασία
Η ονομασία Γαλαξείδι πρωτοεμφανίστηκε στο χρονικό διάστημα μεταξύ 6ου και 9ου αιώνα μ.Χ. Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με την προέλευση του ονόματος. Οι γλωσσολογικές μελέτες συγκλίνουν στην άποψη ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το μεσαιωνικό φυτωνύμιο γαλατσίδα (ποώδες φυτό που αφθονεί στην περιοχή), το οποίο ανάγεται στον μεταγενέστερο τύπο γαλακτίς, -ίδος. Ο περιηγητής Dodwell ισχυρίστηκε ότι η ονομασία προερχόταν από τις λέξεις γάλα και οξώδης («όμοιος με το όξος, ξινός»). Δεν ευσταθεί μορφολογικά η άποψη ότι προέρχεται από τις λέξεις γάλα και ιξός (από τον γαλακτώδη παχύρρευστο κολλώδη χυμό που εκρέει, όταν τραυματιστεί ο κορμός του). Διαδεδομένη είναι η άποψη ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από την οικογένεια Γαλαξείδη που είχε εκτάσεις στην περιοχή. Εικάζεται μάλιστα ότι ο Γαλαξείδης ήταν ο Βυζαντινός τοπάρχης του μικρού αυτού θέματος και αυτός που ανακατασκεύασε την ερειπωμένη πόλη. Στην πραγματικότητα, όμως, το επώνυμο Γαλαξείδης προέρχεται από το τοπωνύμιο Γαλαξίδι. Σχετικά με την προέλευση του ονόματος υπάρχει και ένας μύθος για μια γοργόνα, ονόματι Γάλαξα.
Κατά την αρχαιότητα
Κατά την περίοδο της αρχαιότητας, η περιοχή του Γαλαξιδίου κατοικήθηκε από τους Οζολούς Λοκρούς τον 8ο αιώνα π.Χ. Στην συγκεκριμένη θέση υπήρχε η αρχαία πόλη Χάλαιον.Το Χάλαιον ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις αφού εκεί υπήρχε ιερό του Απόλλωνα. Οι κάτοικοί του ασχολούνταν κυρίως με την ναυτιλία και κατ΄επέκτασιν με το εμπόριο. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει μυκηναϊκό χωριό στην ευρύτερη εποχή καθώς και διάφορες επιγραφές. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα ερείπια των τειχών υπάρχουν ακόμα. Στο Βρετανικό μουσείο υπάρχουν δύο χάλκινες επιγραφές του 5ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκαν το 1848, όπου αναγράφεται η συνθήκη μεταξύ Οιάνθειας και Χαλαίου. Επίσης στο ίδιο μουσείο φιλοξενούνται άλλα 97 χάλκινα ευρήματα από την περιοχή.
Βυζαντινή Εποχή – Φραγκοκρατία
Βασική πηγή της ιστορίας του Γαλαξειδίου κατά τη Βυζαντινή περίοδο μέχρι τον 17ο αιώνα αποτελεί το Χρονικόν του Γαλαξειδίου που γράφτηκε το 1703 από ιερομόναχο το οποίο και βρέθηκε στη Βασιλική Μονή του Σωτήρος το 1847 και δημοσιεύτηκε τον επόμενο χρόνο από τον Γαλαξειδιώτη μεσαιωνοδίφη Κωνσταντίνο Σάθα με εκτενή σχόλια.
«Τόν καιρόν τῆς Βασιλείας Κωνσταντίνου Ρωμανού ἀγριωποί καί χριστιανομάχοι ἄνθρωποι, Μπολγάροι λεγόμενοι, ἐμπήκασι στήν Ἑλλάδα καί ἀπό σπαθίου καί κονταρίου ἐχαλάσασι τούς Χριστιανούς καί ἐτραβήξασι ἴσα στόν Μωρέα. Διαβαίνοντας γοῦν ἀπό τό Σάλονα, ἐπλοκάρασί το· καί μισοί ἀπό δαύτους ήρθασι στό Γαλαξείδι, καί ἐπήραν σκλάβους ἀπό τά χωρία διά καταπατητάδες. Ἑρχόμενοι γοῦν οἱ ἄπιστοι στό Γαλαξείδι, πού ήτανε χτισμένο παμπάλαια καί εὐμορφοκαστρογυρισμένο, έχοντας καί φλότα καραβίων καί σπήτια περίσσα, βουλήν ἐπήκασιν οἱ άπιστοι ἀπό σπαθίου νά τό ἐπάρουσι, καί πέρνοντας στήν αὐθεντεία τους τά καράβια, νά ἀπεράσουσι στόν Μωρέα, κουρσεύοντας καί τοῦ κόρφου τάς μεριαίς· καί οἱ Γαλαξειδιώταις, έστοντας νά μάθουσι ένα τόσο φοβερό μήνυμα, ἐτρέξασι σταις εκκλησίαις, γονατιστά παρακαλώντας τό Χριστό καί τήν Παναγία καί όλους τούς Ἀγίους νά τούς βοηθήσουσι εἰς ἐκείνην τήν φοβερωτάτη στιγμή· ἀρματωθήκασι γοῦν καί ἐτοιμασθήκασι διά πόλεμο· καί ἐρχόμενοι ἐκείνοι οἱ πειράταις ἐπλοκάρασι τό κάστρο, καί μέ κάθε λογής ….»”.
Χρονικό του Γαλαξειδίου
Σύμφωνα με την παραπάνω πηγή που φέρεται ιδιαίτερα αξιόπιστη μετά από διασταυρώσεις με άλλες πηγές τον 8ο αιώνα εμφανίζεται, μετά από αιώνες απουσίας, ένα μικρό χωριό, αυτή τη φορά με την ονομασία Γαλαξίδι. Μέχρι τον 10ο αιώνα το Γαλαξίδι είχε καταφέρει σε σημαντικό βαθμό να αναπτύξει την ναυτιλία του. Δυστυχώς η ανάπτυξη της πόλης δεν διήρκησε πολύ αφού κατά την περίοδο της βασιλείας του Κωνσταντίνου Ρωμανού το Γαλαξίδι κυριεύτηκε δύο φορές, με δραματικές συνέπειες για τους κατοίκους, από τους Βούλγαρους. Οι συμφορές για την πόλη του Γαλαξιδίου δεν τελειώνουν εδώ. Το 1054 μια επιδημία αφάνισε πολλούς κατοίκους, ενώ το 1064 μια επιδρομή των Ούζων είχε ως αποτέλεσμα την βίαιη εκδίωξη τους από την πόλη για δύο ολόκληρα χρόνια. Το 1147 το Γαλαξίδι λεηλατήθηκε για ακόμη μια φορά, οπότε το σύνολο των κατοίκων εγκατέλειψε οριστικά την πόλη.
Κατά τον 12ο αιώνα το Γαλαξίδι υπάγονταν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και πολύ πιθανόν στον Λέοντα Σγουρό του Ναυπλίου. Εκείνη την εποχή πολλές οικογένειες ευγενών έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκαν στο Γαλαξίδι. όπως οι οικογένειες Λογοθέτη, Καβάσιλα, Κατζούλη και Μπεσίρη. Η περίοδος αυτή διακρίνεται από μία γοργή ανάπτυξη στην ναυτιλία. Οι Γαλαξιδιώτες με την υποστήριξη του αυθέντη Θεοδώρου και του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με άλλες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο το 1273 του Ιωάννη Παλαιολόγου, δεσπότη της Ηπείρου, παρατηρήθηκε χαλαρότητα ως προς την συνοχή του Δεσποτάτου. Επί Ανδρονίκου Γ’ Παλαιολόγου, το Γαλαξίδι βρίσκεται κάτω από την εξουσία του Δουκάτου των Αθηνών. Η Βυζαντινή εποχή κλείνει οριστικά το 1446, όταν το Γαλαξίδι και τα Σάλωνα(Άμφισσα) περιέρχονται στους Οθωμανούς.
Τουρκοκρατία
H εποχή της Τουρκοκρατίας άρχισε το 1446. Το 1494 μεταφέρθηκε η έδρα του Μπέη από τα Σάλωνα, όπου επί Φραγκοκράτίας σε τακτά χρονικά διαστήματα γίνονταν συνεδριάσεις μεταξύ των Φράγκων αρχόντων και των εγχώριων ευγενών Κεφαλάδων, στο Γαλαξίδι. Πρώτος Μπέης που διορίστηκε ήταν ο Χατζή-Μπαμπας. Τελικά το 1502, ύστερα από εντολή της Υψηλής Πύλης, η έδρα επανήλθε στα Σάλωνα. Το 1655 στον Κορινθιακό και Πατραϊκό κόλπο λυμαινόταν ο Ντουρατζίμπεης, ο οποίος ήρθε σε σύγκρουση με τους Γαλαξιδιώτες για ασήμαντη αφορμή. Η ναυμαχία που ακολούθησε κατέληξε στην συντριβή του Ντουρατζίμπεη, ο οποίος όμως ορκίστηκε να πάρει εκδίκηση. Το Πάσχα του ίδιου χρόνου επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και κυρίευσε το Γαλαξείδι. Αυτή η συμφορά είχε ως αποτέλεσμα την φυγή των κατοίκων του Γαλαξιδίου στα βουνά και συγκεκριμένα στα Πεντεόρια. Επέστρεψαν στο ερειπωμένο Γαλαξίδι μόνο μετά τον θάνατο του Ντουρατζίμπεη το 1669.
Η νέα ανοδική πορεία της ναυτιλίας ξεκίνησε την περίοδο 1720-1730, δηλαδή μετά την συνθήκη του Πασάροβιτς (1718) βάσει της οποίας οι Τούρκοι ήταν υποχρεωμένοι να επιτρέπουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στο Ιόνιο και στον Κορινθιακό κόλπο. Το 1774, μετά την Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, τα περισσότερα Γαλαξιδιώτικα πλοία σήκωσαν Ρώσικη σημαία. Μία μεγάλη μορφή του αγώνα της Ανεξαρτησίας διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος που είχε συγκεντρώσει τη διακίνηση του εμπορίου της Πελοποννήσου και όλης της Δυτικής Ελλάδας. Για να απελευθερωθεί από την εξάρτηση από το Μεσολογγίτικο ναυτικό άρχισε την ναυπήγηση πλοίων στο Γαλαξίδι. Το 1803 ο Γαλαξιδιώτικος στόλος αριθμούσε 50 πλοία. Οι συνηθέστεροι προορισμοί των Γαλαξιδιώτικων πλοίων ήταν η Μασσαλία, η Κωνσταντινούπολη και διάφορα άλλα λιμάνια της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Ιδιαίτερες νεώτερες αναφορές
O Οδυσσέας Ανδρούτσος προς τους Γαλαξιδιώτες:
«Αγαπητοί μου Γαλαξειδιώται, Ήτανε βέβαια από το Θεό γραμμένο να δράξωμε τα άρματα μια μέρα και να χυθούμε καταπάνω στούς τυράννους μας, που τόσα χρόνια ανελεήμονα μας τυραγνεύουν. Τι τη θέλουμε, βρέ αδέλφια τούτη την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε αποκάτω στη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων ν΄ακονιέται εις τα κεφάλιά μας; Δεν τηράτε που τίποτε δεν μας απόμεινε; Κανένας δεν μπορεί να πη πως τάχα έχει τίποτε εδικό του, γιατί το ταχύ βρίσκεται φτωχός σαν διακονιάρης στη στράτα. Δεν είναι πρέπον να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο Θεός μας έδωσε χέρια, γνώσι και νου. Άς ρωτήσουμε την καρδιά μας και ό,τι μας απανταχαίνει ας το βάλουμε γρήγορα σε πράξιν. Ό,τι θα κάμωμεν, πρέποντας είναι να το κάμωμεν μια ώρα αρχήτερα, γιατί ύστερα θα χτυπάμε το κεφάλι μας (…) Τη μπαρούτη και τα βόλια τα έλαβα και τα εμοίρασα. Να με οικονομήσετε και στουρνάρια και αν σας περισσεύει και άλλη μπαρούτη να μου στείλετε, γιατί θα την δώσω στους Πατρατσικιώτας. Αύριο βράδυ να έρθει ένας στο μοναστήρι κα θα εύρη τον Γκούραν για να μιλήσει σαν να ήμουνα εγώ ο ίδιος (…) Ο αγαπητός σας Οδυσσέας Ανδρούτσος» 22 Μαρτίου 1821.
Κωνσταντίνος Τσάτσος, “Λογοδοσία μιας ζωής”, κεφάλαιο «Γαλαξείδι ή Κωνσταντίνος Σάθας»:
” Πριν γεννηθώ, η Θεία Χαρή, έτσι τη λέγαμε, παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Σάθα κατά κόσμον γιατρό αλλά πρωτοπόρο μεσαιωνοδίφη, τότε που η έρευνα για το Βυζάντιο ήτανε βυθισμένη σε σκοτάδι. Χωρίς ειδική μόρφωση ιστορικού, επιδόθηκε στην παρουσίαση των σημαντικοτέρων βυζαντινών κειμένων που ήταν ακόμη ανέκδοτα και κοιμόντανε στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη και στη Εθνική των Παρισίων. Όλη του τη ζωή την πέρασε σε αυτές τις δύο πόλεις και στο Παρίσι δημοσίευσε τα περισσότερα έργα του. Τα 10.000 ναπολεόνια που είχε προίκα η θεία Χαρή, τα ξόδεψε για να εκδώσει όλο του το έργο, αποκλειστικά αφοσιωμένος σε αυτό.
Επανάσταση του 1821
Οι πρώτες διαβουλεύσεις για την έναρξη της Επανάστασης στο Γαλαξίδι είχαν ξεκινήσει από τις αρχές Μαρτίου, ύστερα από πρωτοβουλία του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Σε αυτή πήραν μέρος, ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας και οι πρόκριτοι της περιοχής. Στις 26 Μαρτίου σώμα 300 ανδρών αναχώρησε για την Άμφισσα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ήταν η πρώτη πόλη της Στερεάς Ελλάδας που ύψωσε την σημαία της Επανάστασης. Οι πλοίαρχοι και οι έμποροι: Κωνσταντής και Σπυρίδων Δεδούσης, Δρόσος Βλαμής, Ηλίας Φούντας, Γεώργιος Αλύκουρης, Ανδρέας Καμμένος, Δημήτριος Μουλδής, Ανδρέας Λουκέρης, Δημήτριος Μπακογεωργάκης, Δημήτριος Ανατσίτος και η οικογένεια Λογοθέτη προσέφεραν τα πλοία τους, ενώ πολλοί Γαλαξιδιώτες αγωνιστές έσπευσαν στο Χάνι της Γραβιάςα[›] Μάλιστα για να ενισχύσουν περισσότερο την επανάσταση εξέδωσαν ένα είδος εφημερίδας, την πρώτη της επανάστασης, η οποία αργότερα ονομάστηκε ψευτοεφημερίδα λόγω των υπερβολών της. Η προσφορά και η θυσία των Γαλαξιδιωτών στον Αγώνα του 21 επιμαρτυρείται από πλήθος εγγράφων μαρτυριών, όπως: Ο Αιγύπτιος ναύαρχος Ισμαήλ Γιβραλτάρ μπαίνει μαζί με τους Αλτζερίνους (Αλγερινούς) στον Κορινθιακό. Χαλάνε και το Γαλαξείδι. Άλλα από τα καράβια του καίνε κι άλλα τα αιχμαλωτίζουν.
Κατά την Επανάσταση του 1821 η ναυτική δύναμη του Γαλαξιδιού προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες. Όπως γράφει ο Πουκεβίλ, το Γαλαξίδι είχε 50 πλοία το 1813 με πλήρωμα 1.100 ναύτες.
Από την εποχή της Τουρκοκρατίας ήδη οι Γαλαξιδιώτες είχαν αρχίσει να ασχολούνται με μεγάλη επιτυχία στη ναυτιλία. Ως χρονική αφετηρία της ναυτιλιακής ανάπτυξης μπορεί να αναφερθεί το 1774 με τη Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή που εξασφάλιζε την ελευθεροπλοϊα και την ελεύθερη άσκηση του εμπορίου σ΄ όλες τις ακτές και τα λιμάνια της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης και της Κωνσταντινούπολης. Σημαντικό ρόλο, όπως προαναφέρθηκε, διαδραμάτισε ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος.
Μετά την επανάσταση και αφού η πόλη συνήλθε από τις καταστροφές, η ναυτιλία άρχισε πάλι να αναπτύσσεται. Την τριετία 1838-1840 το Γαλαξίδι είχε μέσο όρο 21 ναυπηγήσεις τον χρόνο. Το ναυπηγείο της πόλης μπορούσε να συναγωνιστεί επάξια τα ξένα ναυπηγεία, ενώ συνέφερε περισσότερο, αφού η κατασκευή ενός πλοίου κόστιζε τα μισά σε σχέση με τα ξένα ναυπηγεία. Τα εμπορικά πλοία κινούνταν στην περιοχή της Μαύρης θάλασσας, της Αζοφικής, του Δούναβη, της Μεσογείου, της Αγγλίας κ.α. Η τοπική κοινότητα με κατάλληλες ενέργειες προσπάθησε να ενθαρρύνει τους νέους να ασχοληθούν με το εμπόριο και την ναυτιλία γι’ αυτό και ίδρυσε Ναυτικό σχολείο, στο οποίο δίδαξαν σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Ευθύμιος Καβάσιλας. Στα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης δηλαδή στο Λιβόρνο, στην Οδησσό, στην Τεργέστη, στη Μασσαλία, στη Νίκαια κ.α. ήταν εγκαταστημένοι πολλοί Γαλαξιδιώτες ναυτιλιακοί πράκτορες για να συντονίζουν τις επιχειρήσεις. Όσο η ζήτηση αυξανόταν, τόσο περισσότερα ναυπηγεία δημιουργούνταν. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1866 στα νηολόγια του τοπικού λιμεναρχείου αναφέρονταν 208 πλοία γαλαξιδιώτικης ιδιοκτησίας, ενώ το 1900 ο αριθμός των πλοίων ξεπερνούσε τα 300. Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν πια τα ιστιοφόρα πλοία είχαν αντικατασταθεί οριστικά από τα ατμόπλοια άρχισε και η κάμψη. Κατάφεραν όμως τα γαλαξιδιώτικα πλοία να διατηρηθούν μέχρι την δεκαετία του 1930.Την παρακμή της ναυτιλίας ακολούθησε δημογραφικό πρόβλημα το οποίο παρουσιάστηκε σχεδόν αμέσως. Ο κύριος λόγος ήταν, ότι πλέον οι Γαλαξιδιώτες τώρα επιβαλλόταν εκ των πραγμάτων να μετακομίσουν στον Πειραιά, όπου είχαν συγκεντρωθεί όλες οι ναυτιλιακές εταιρίες.
Οι καταστροφές του Γαλαξιδιού
Το Γαλαξίδι κατά την διάρκεια της απελευθερωτικού αγώνα γνώρισε τρείς μεγάλες καταστροφές.
Η πρώτη καταστροφή
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1821 απέπλευσε για τον Κορινθιακό κόλπο ο στόλος του Ισμαήλ Μπέη Γιβραλτάρ με 30 οπλισμένα μπρίκια και 2 φρεγάτες. Στις 22 Σεπτεμβρίου, ένα αγγλικό πλοίο οδήγησε στο Γαλαξίδι τον τούρκικο στόλο. Οι Γαλαξιδιώτες μαζί με 200 άντρες του Πανουργιά αμύνονταν σθεναρά. Τη νύχτα όμως οι άντρες του Πανουργιά υποχώρησαν αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τους ναυτικούς κανονιοβολισμούς. Οι κάτοικοι βλέποντας το ρήγμα στην άμυνα της πόλης αλλά και την ανεπάρκεια των μαχητών εγκατέλειψαν το Γαλαξίδι. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη και την κατέστρεψαν. Μέσα στο λιμάνι βρήκαν 90 πλοία, τα 13 από αυτά ήταν πολεμικά, ενώ τα υπόλοιπα μικρά εμπορικά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς οι πιθανότητες να σωθεί το Γαλαξίδι ήταν ελάχιστες αφού έπεσε θύμα των πρώτων πολιτικών διενέξεων. Η καταστροφή οφείλεται στην αδράνεια των Γαλαξιδιωτών αλλά και στην συμφεροντολογική τακτική των πολιτικών της εποχής.
Η δεύτερη και τρίτη καταστροφή
Τον Μάιο του 1825 ο Κιουταχής προκειμένου να εξασφαλίσει τα νώτα του, ώστε να πολιορκήσει εκ του ασφαλούς το Μεσολόγγι επιτέθηκε στο Γαλαξίδι και το κατέστρεψε. Βέβαια η δεύτερη αυτή καταστροφή ήταν λιγότερο ολοκληρωτική, αφού τα γαλαξιδιώτικα πλοία δεν ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Όμως ακολούθησε χειρότερη καταστροφή, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, αυτή την φορά από τον Ιμπραήμ, ο οποίος κατάφερε να αρπάξει πλοία και να αιχμαλωτίσει πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία στάλθηκαν ως σκλάβοι στην Αίγυπτο. Ύστερα από αυτή την καταστροφή, οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Ύδρα, στην Κόρινθο, στο Λουτράκι κ.α. Πολύ αργότερα η κυβέρνηση κατάφερε να επαναφέρει μερικούς Έλληνες αιχμαλώτους από την Αίγυπτο.
Αξιοθέατα- Εκδηλώσεις
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου είναι χτισμένος πάνω σε ειδωλολατρικό ιερό που πιθανότατα ήταν το ιερό του «Απόλλωνα Νασιώτα». Τον 7ο αιώνα χτίστηκε ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, ενώ το 1800 οι Γαλαξειδιώτες με δικά τους έξοδα άρχισαν τις εργασίες για την κατασκευή μεγαλύτερου ναού. Το 1900 χτίστηκε η σημερινή εκκλησία. Η απόφαση πάρθηκε από τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Παπαπέτρο το 1896. Αρχιτέκτονες ήταν ο Γερμανός Χάγερ και ο Κωνσταντίνος Παπαπέτρος. Η εκκλησία είναι τρίκλιτη βασιλική μετά τρούλου και δύο καμπαναριά όπου βρίσκεται και το Μέγα Ωρολόγιον της πόλης, το οποίο δωρήθηκε το 1908 από τους αδερφούς Νικόλαο και Παύλο Σιδηρόπουλο. Χαρακτηριστικό δείγμα εξαιρετικής τέχνης και βαθιάς θρησκευτικότητας είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού (δουλεμένο επί δέκα χρόνια σε ξύλο καρυδιάς) την δεκαετία (1840-1850) τεχνοτροπίας μπαρόκ, αγνώστου τεχνίτη. Εικάζεται, ότι κατασκευαστής είναι ο Μετσοβίτης ξυλογλύπτης Αναστάσιος Μόσχος. Η παράδοση πάντως μιλάει για έναν Μαστρο-Νικόλα από την Ήπειρο.
Μονή Αγίου Σωτήρος
“Στην κορυφογραμμή του λόφου δυτικά από το Γαλαξείδι, σε μία συστάδα δένδρων, βρίσκεται το βυζαντινό Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα Χριστού. Η θέα από εκεί είναι μοναδική. Σ’ αυτό το μοναστήρι εγκαταβίωσε ο ιερομόναχος Ευθύμιος κι αυτή τη θέα ατένιζε καθημερινά κι ένιωθε υπερηφάνεια για τον τόπο του, χάριν του οποίου, όπως ομολογεί, κοπίασε πολλές νύχτες διαβάζοντας παλαιά βιβλία που σώζονταν στο μοναστήρι για να γράψει το περίφημο Χρονικό του. Το Χρονικό του Γαλαξειδίου αποδείχθηκε ένα σπουδαίο κείμενο της ελληνικής ιστοριογραφίας που καλύπτει γεγονότα οκτώ αιώνων, από το 10ο έως το 18ο αι. μ.Χ. Με ποιητικό λόγο, στη γλώσσα της εποχής, ο ιερομόναχος αφηγείται με θαυμαστή ζωντάνια επιδρομές, μάχες, καταστροφές, δόξες και πάθη, αλλά και την αέναη αναγέννηση της ναυτικής πολιτείας.”
Εκδ. Ακρίτας
Τα αρχοντικά του Γαλαξιδιού
Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης αποτελείται από πλινθόκτιστα αρχοντικά τα οποία υπενθυμίζουν το θαυμαστό παρελθόν της πόλης. Η αρχιτεκτονική έκφραση επηρεάστηκε από το ναυτικό επάγγελμα των κατοίκων που ως κοσμογυρισμένοι φέρνανε οικοδομικά υλικά και τεχνίτες από το εξωτερικό. Τα πρώτα αρχοντικά χτίστηκαν το 1850, ενώ η ευρωπαϊκή επίδραση είναι αισθητή. Πολλά σπίτια μάλιστα έχουν ταβάνια σχεδιασμένα από Ιταλούς ζωγράφους. Μερικά από τα αρχοντικά που ξεχωρίζουν για την τεχνοτροπία τους είναι το Μπουρζέϊκο του Κατσούλη, το Δεδουσαίϊκο του καραβοκύρη Δεδούση, το Μοσχολαίϊκο, το Νινέϊκο του Π. Τσούνα κ.α.
Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων σε έναν κοντινό λόφο, νότια του Γαλαξιδιού. Η εκκλησία υπήρχε από τα πρώτα χρόνια της χριστιανοσύνης αλλά ένας καταστροφικός σεισμός στις αρχές του 13ου αιώνα το κατέστρεψε. Ύστερα από παρακλήσεις των κατοίκων ο Δεσπότης της Ηπείρου Δούκας Μιχαήλ Β΄ Άγγελος Κομνηνός έκτισε νέο ναό, γύρω στο 1250 μ.Χ. αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού. Είναι ναΐσκος μονόκλιτος, σταυρεπίστεγος με ορθογώνια κάτοψη. Το 1750 ιδρύθηκε ανδρικό μοναστήρι αλλά ο σεισμός του 1756 γκρέμισε το καθολικό της μονής και έκοψε την παροχή νερού με αποτέλεσμα να ερημωθεί. Το 1927 εγκαταστάθηκαν μερικοί μοναχοί, οι οποίοι όμως έφυγαν 5 χρόνια αργότερα. Η ουσιαστική ανασυγκρότηση της μονής έγινε το 1989, ύστερα από ενέργειες του μητροπολίτη Φωκίδος Αθηναγόρα. Το 1990 εγκαταστάθηκε η μοναχή Ισιδώρα, η οποία επιμελείται το μοναστήρι και τον γύρω χώρο. Αξίζει να σημειωθεί, ότι σε μια κρύπτη της ερειπωμένης εκκλησίας του Αγίου Σωτήρος βρέθηκε το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» από τον Κωνσταντίνο Σάθα.
Αποκριές
Η εβδομάδα της Αποκριάς στο Γαλαξίδι έχει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά την καθαρά Δευτέρα, όπου λαμβάνει χώρα το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος. Το έθιμο είναι σχετικά απλό. Οι κάτοικοι μαζεύονται στο λιμάνι το μεσημέρι της Δευτέρας και εφοδιασμένοι με σακούλες αλευριού και μπογιάς. Στη συνέχεια επιδίδονται σε «επικές» μάχες, οι οποίες κρατάνε για ώρες. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή του Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπα τους. Την σημερινή του μορφή την έλαβε την εποχή της ιστιοφόρου Ναυτιλίας, δηλαδή από το 1840 και μετά, οπότε η γιορτή αυτή πήρε μεγάλες διαστάσεις, αφού ήταν η τελευταία και αποχαιρετιστήρια πριν από την αναχώρηση των ναυτικών.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
Δίπλα στον Ναό του Αγίου Νικολάου βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Χτισμένο το 1848, όπως από τα αφιερώματα μαρτυρείται, φιλοξενεί ηλιακό ρολόι. Εισδύοντας ο ήλιος από ένα μικρό στρογγυλό άνοιγμα της οροφής συναντά μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας με θαυμαστή ακρίβεια τις αποτυπώσεις του ζωδιακού κύκλου του καπετάν-Σκούρτη, στο πλακόστρωτο δάπεδο της εκκλησία.
Το παλιό Σχολείο
Βρίσκεται στη θέση Κούκουνας και είναι ένα από τα παλαιότερα σχολεία. Κατασκευάστηκε επί Ιωάννη Καποδίστρια με δαπάνες της κοινότητας, η οποία προσέφερε 4.389 γρόσια, και της κυβέρνησης. Μέχρι το 1932 λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα να πωληθεί από την σχολική εφορεία. Με υπουργική απόφαση έχει κηρυχθεί διατηρητέο.
Το παρθεναγωγείο
Το παρθεναγωγείο κατασκευάστηκε το 1880 επί δημαρχίας Νικολάου Λουκέρη. Χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο θηλέων μέχρι το 1929 και από τότε χρησιμοποιείτο ως θέατρο. Για πολλά χρόνια εγκαταλείφθηκε και μάλιστα προκειμένου να μην καταρρεύσει η σχολική εφορία το δημοπράτησε (1949). Το ζεύγος Ευθυμία και Παναγιώτης Κουλομπούρου το αγόρασε και με τη σειρά του το δώρισε στην κοινότητα Γαλαξιδίου. Από το 1992 το υπουργείο πολιτισμού το έχει ανακηρύξει διατηρητέο μνημείο λόγω της αρχιτεκτονικής και της ιστορικής σημασίας του.
http://el.wikipedia.org/
