Πολυτραυματίας
Συγγραφέας Μαρία Δαλαμάγκα Γράφτηκε στις ,
Στα πλαίσια της λεγόμενης «χρυσής ώρας » , θα πρέπει να γίνεται εκτίμηση της κατάστασης του πολυτραυματία με ταχύτητα και ακρίβεια , καθώς και αναζωογόνηση – σταθεροποίηση σύμφωνα με τις προτεραιότητες.
Ο χρυσός κανόνας λέγεται A B C D E και περιλαμβάνει :
Airway (αεραγωγός) : Διατήρηση του αεραγωγού με προστασία της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
Breathing (αναπνοή) : Έλεγχος της αναπνοής και του αερισμού των πνευμόνων.
Circulation (κυκλοφορία) : Έλεγχος της κυκλοφορίας και της αιμορραγίας.
Disability (Κ.Ν.Σ) : Έλεγχος της νευρολογικής κατάστασης.
Exposure/ Enviromental control (Έκθεση) : Αφαίρεση ενδυμάτων και πρόληψη της υποθερμίας & Pain (πόνος ) : έλεγχος του πόνου.
Όσον αφορά τον αεραγωγό , οι αιτίες απόφραξης του αεραγωγού στους τραυματίες είναι οι εξής :
Γλώσσα :πτώση της γλώσσας σε ασθενείς με μειωμένο επίπεδο συνείδησης.
Οίδημα : εισπνευστικά εγκαύματα ,εγκαύματα προσώπου.
Αιμάτωμα : κακώσεις στην περιοχή του τραχήλου
Κακώσεις σπλαγχνικού κρανίου : κρανιοπροσωπικές κακώσεις με κάταγμα σπλαγχνικού κρανίου.
Κάταγμα λάρυγγα : αμβλύς τραυματισμός στον τράχηλο.
Αίμα και εμέσματα: εισρόφηση εμεσμάτων.
Ξένα σώματα : π.χ. σπασμένα δόντια
Τέλος παχυσαρκία με ιστορικό άπνοιας στον ύπνο: απόφραξη αεραγωγού στο ύψος του υποφάρυγγα ή υπεργλωττιδικά.
Η διασωλήνωση έχει ένδειξη , όταν υπάρχει αδυναμία διατήρησης ανοιχτού αεραγωγού , δηλαδή σε : απώλεια συνείδησης (Κλίμακα Γλασκώβης < 8) , κρανιοπροσωπικές κακώσεις ,σε κίνδυνο εισρόφησης , καθώς και σε κίνδυνο απόφραξης ανώτερου αεραγωγού (αιμάτωμα τραχήλου, κάκωση λάρυγγα, κάκωση τραχείας, έγκαυμα).Επίσης σε απουσία ή ανεπάρκεια αερισμού επιβάλλεται διασωλήνωση. Σε αυτή την περίπτωση , ο μη ικανοποιητικός αερισμός μπορεί να οφείλεται σε : άπνοια , χρήση οπιοειδών , σε κόπωση των αναπνευστικών μυών , σε υπερκαπνία , σοβαρή μεταβολική οξέωση , πνευμοθώρακα υπό τάση , ασταθή θώρακα και αιμοθώρακας .( Ένας σωλήνας θωρακικής παροχέτευσης είναι απαραίτητος στο πνευμοθώρακα υπό τάση και στις δυο τελευταίες προαναφερθείσες περιπτώσεις ).Η υποξυγοναιμία , που μπορεί να οφείλεται σε δηλητηρίαση με μονοξείδιο του άνθρακα , οξεία πνευμονική βλάβη ή Σύνδρομο Αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων , καθώς και η ανάγκη για αναζωογόνηση (υποβολαιμικό , καρδιογενές ή και σηπτικό shock ) , θέτουν σαν απόλυτη ένδειξη , τη διασωλήνωση.
Ο έλεγχος της αναπνοής ακολουθεί το χρυσό κανόνα : Βλέπω – Ακούω – Αισθάνομαι. Το πρώτο ερώτημα είναι αν ο τραυματίας αναπνέει ή όχι. Έπειτα ελέγχουμε τη συχνότητα και το βάθος των αναπνοών , καθώς και τη θέση της τραχείας στη μέση γραμμή. Κατόπιν βλέπουμε για ανοιχτά τραύματα , παράδοξη αναπνοή ή χρήση επικουρικών μυών. Δια της ψηλάφησης ελέγχουμε για αστάθεια πλευρών. Και τέλος γίνεται έλεγχος για τυχόν ασύμμετρο αναπνευστικό ψιθύρισμα , μονόπλευρη αμβλύτητα ή τυμπανικότητα.
Όσον αφορά την εκτίμηση της αναπνοής , η απουσία αναπνοής μπορεί να οφείλεται σε καρδιακή ανακοπή ή βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση . Οι επιπόλαιες αναπνοές μπορεί να είναι απότοκο κάκωσης του θώρακα , μια βραδύπνοια μπορεί να προκύπτει από μια ενδοκράνια παθολογία ή χρήση ουσιών. Η ταχύπνοια μπορεί να υποκρύπτει πόνο , απώλεια αίματος ή και πανικό.
Υπάρχουν κάποιες καταστάσεις , η καθυστέρηση της αντιμετώπισης των οποίων ισοδυναμεί με θάνατο. Αυτές είναι οι εξής :
1. Πνευμοθώρακας υπό τάση ( Διαφυγή αέρα με λειτουργία βαλβίδας μιας κατεύθυνσης .Κλινικά: υπερτυμπανικότητα ,απουσία αναπνευστικού ψιθυρίσματος ,διάταση φλεβών τραχήλου ,μετατόπιση της τραχείας, υπόταση. Αντιμετώπιση: άμεση αποσυμπίεση.)
2.Μαζικός αιμοθώρακας ( Ταχεία άθροιση περισσοτέρων από 1500ml αίματος μέσα στη θωρακική κοιλότητα. Σοκ με απουσία αναπνευστικού ψιθυρίσματος και αμβλύτητα στην επίκρουση. Αντιμετώπιση : αποκατάσταση όγκου αίματος και αποσυμπίεση θωρακικής κοιλότητας. Άμεση θωρακοτομή : αν εκκενωθούν άμεσα 1500ml αίματος).
3.Ανοικτός πνευμοθώρακας (Μεγάλα ανοιχτά χάσματα στο θώρακα. Σε κάθε αναπνευστική προσπάθεια ο αέρας διέρχεται δια του ανοίγματος και οδηγεί σε υποξία και υπερκαπνία. Αντιμετώπιση: επίθεμα στερεώνεται από τις τρείς πλευρές, ενώ η τέταρτη μένει ελεύθερη)
4.Ασταθής θώρακας (Ασύμμετρες και ασυντόνιστες κινήσεις του θώρακα. Περιορισμένο εύρος αναπνοής. Κριγμός από κατάγματα πλευρών ή χόνδρων. Αντιμετώπιση:επαρκής αερισμός. Επανέκπτυξη του πνεύμονα).
5.Καρδιακός επιπωματισμός .
Στο σοκ που χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή ιστική αιμάτωση και οξυγόνωση , ακολουθούμε δυο βήματα : το πρώτο είναι η κλινική εκτίμηση και το δεύτερο η αναγνώριση της πιθανής αιτίας και ο μηχανισμός κάκωσης. Τα κλινικά σημεία της καταπληξίας είναι ψυχρά και ωχρά άκρα , ταχυκαρδία και υπόταση. Το shock κλινικά διαφοροποιείται σε : Α. Αιμορραγικό , Β. Μη αιμορραγικό: Καρδιογενές (θλάση μυοκαρδίου, καρδιακός επιπωματισμός ,εμβολή αέρα ,σπάνια έμφραγμα μυοκαρδίου), Νευρογενές (κάκωση νωτιαίου μυελού : υπόταση χωρίς ταχυκαρδία και χωρίς αγγειοσύσπαση του δέρματος , λόγω απώλειας του συμπαθητικού τόνου), Σηπτικό(καθυστερημένη άφιξη – διατιτραίνοντα κοιλιακά τραύματα).Πρέπει επίσης πάντα να γίνεται κλινική διαφοροποίηση από πνευμοθώρακα υπό τάση .Η συχνότερη αιτία του shock είναι η αιμορραγία που μπορεί να προέρχεται από : τη περιτοναϊκή κοιλότητα, λεκάνη , οπισθοπεριτόναιο και θωρακικές κοιλότητες. Η αξιολόγηση της απώλειας αίματος γίνεται βασιζόμενη στην αρτηριακή πίεση , τον αριθμό αναπνοών , τη διούρηση , το επίπεδο συνείδησης και την ανταπόκριση στη χορήγηση υγρών. Όταν κατά την αρχική αναζωογόνηση με υγρά , ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται , τότε υπάρχει ανάγκη άμεσης χειρουργικής επέμβασης.
Στο τραύμα κεφαλής για την αποφυγή της δευτεροπαθούς εγκεφαλικής βλάβης , θα πρέπει να ενισχύεται η εγκεφαλική άρδευση και η εγκεφαλική αιματική ροή. Αυτό επιτυγχάνεται μειώνοντας την αυξημένη ενδοκράνια πίεση , διατηρώντας φυσιολογικό ενδοαγγειακό όγκο , μέση αρτηριακή πίεση , οξυγόνωση και επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα.
Ανά τακτά διαστήματα θα πρέπει να γίνεται αξιολόγηση του επιπέδου συνείδησης με τη κλίμακα Γλασκώβης (Κλίμακα Γλασκώβης – G.C.S < 8 à βαριά Κ.Ε.Κ- κρανιοεγκεφαλική κάκωση
G.C.S = 9-12 à σοβαρή Κ.Ε.Κ
G.C.S > 13 à ελαφριά Κ.Ε.Κ )
Επίσης θα πρέπει να ελέγχονται οι κόρες , όσον αφορά το μέγεθος και την αντίδραση στο φως.
Η βαθμολόγηση της κλίμακας Γλασκώβης σύμφωνα με τις παραμέτρους : άνοιγμα ματιών , ομιλία και κινητικότητα έχει ως εξής:
| Άνοιγμα ματιών | ομιλία | κινητικότης |
| Αυτόματα 4 | Με προσανατολισμό 5 | Υπακοή με εντολή 6 |
| Με εντολή 3 | Με σύγχυση 4 | Εντοπισμός πόνου 5 |
| Με πόνο 2 | Με ασάφεια 3 | Τράβηγμα άκρων στο πόνο 4 |
| Κλειστά 1 | Ακατανόητη 2 | Κάμψη άκρων στο πόνο 3 |
| Καμία 1 | Έκταση άκρων στο πόνο 2 | |
| Καμία αντίδραση 1 |
