Παχυσαρκία – τι είναι και τι κάνει
Συγγραφέας Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα Γράφτηκε στις ,
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού είναι υπέρβαρο. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μεγαλύτερη επίγνωση σε ό,τι αφορά τη σημασία της διατροφής, η παχυσαρκία και το υπέρβαρο αντιπροσωπεύουν ένα σοβαρό πρόβλημα.
Εάν είστε άντρας με ύψος 1,80 μέτρα και βάρος μεγαλύτερο από 100 κιλά ή γυναίκα με ύψος 1,60 μέτρα και πάνω από 77 κιλά, ανήκετε στην κατηγορία των παχύσαρκων. Σε λιγότερο από δύο δεκαετίες στη Βρετανία, η παχυσαρκία στις γυναίκες αυξήθηκε από 8% σε 16% και στους άνδρες από 6% σε 13%.
Ένας άνθρωπος είναι παχύσαρκος όταν ο ο Δείκτης Μάζας Σώματός (ΔΜΣ) του είναι μεγαλύτερος από 30. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται ως το πηλίκο του βάρους σώματος ενός ανθρώπου, διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους του/της (κιλά/μέτρα2).
Ο Δρ. Andrew Prentice του Ιατρικού Ερευνητικού Κέντρου του Ηνωμένου Βασιλείου αναφέρει: «Τα παχύσαρκα άτομα διατρέχουν σοβαρούς κινδύνους υγείας, όπως υπέρταση, μη ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, υψηλά επίπεδα χοληστερόλης αίματος και άλλων λιπιδίων, καρδιακές παθήσεις, καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου».
Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι η παχυσαρκία «καταναλώνει» περισσότερο από το 3 ώς το 8% των συνολικών δαπανών υγείας σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες, κοστίζοντας τόσο όσο τα προγράμματα υγείας για τον καρκίνο και το AIDS.
Επτά άνδρες και οκτώ γυναίκες στους/στις 10 είναι σωματικά αδρανείς
Ενώ οι γενετικοί παράγοντες σίγουρα διαδραματίζουν κάποιο ρόλο σε μερικές περιπτώσεις, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβάλλουν σημαντικά στην παχυσαρκία. Σήμερα, η τυπική ευρωπαϊκή διατροφή που βασίζεται σε ενεργειακά πυκνά, πλούσια σε λίπη, τρόφιμα, και η οποία συνδυάζεται με έναν ολοένα και πιο καθιστικό τρόπο ζωής, μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία. Υπάρχει δυσαναλογία μεταξύ της ενεργειακής δαπάνης υπό μορφή σωματικής δραστηριότητας και της ενεργειακής πρόσληψης. Το μέλλον είναι δυσοίωνο. Αυτή η ανησυχητική τάση επηρεάζει πλέον τα παιδιά και τους εφήβους.
Τα παχύσαρκα άτομα προτιμούν τρόφιμα πλούσια σε λίπος. Αλλά το λίπος είναι λιγότερο ικανοποιητικό, ακόμα κι αν περιέχει παραπάνω από τις διπλάσιες θερμίδες σε σχέση με τους υδατάνθρακες ή τις πρωτεΐνες ανά γραμμάριο. Η κατανάλωση λίπους είναι εύκολη, το κάψιμο όμως του λίπους είναι μια δύσκολη υπόθεση, καθώς το σώμα προτιμά να καίει υδατάνθρακες.
Προς έκπληξη όλων, η συνολική πρόσληψη ενέργειας και λίπους μειώνεται και, συνεπώς, δεν μπορεί να εξηγήσει την παρούσα επιδημία της παχυσαρκίας. Οι ειδικοί κατηγορούν τον ολοένα πιο καθιστικό τρόπο ζωής μας. Η σωματική άσκηση δεν θεραπεύει την παχυσαρκία, αλλά ευνοεί την οξείδωση των λιπών που φαίνεται να είναι διαταραγμένη στα παχύσαρκα άτομα.
Η διάγνωση του ειδικού: «Συνδυάστε τη διατροφή με την άσκηση. Είναι μια καλή αρχή προς τον αγώνα κατά της παχυσαρκίας», προσθέτει ο Δρ. Prentice.
Βλέπε επίσης το EUFIC Review No 3 «Understanding Obesity» για περισσότερες λεπτομέρειες
Παχυσαρκία: η ασθένεια της χιλιετίας
Κάποτε η παχυσαρκία θεωρούταν περισσότερο αισθητικό παρά ιατρικό πρόβλημα ∙ στις μέρες μας αναγνωρίζεται επίσημα ως σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Δεν είναι πλέον η ασθένεια του τρόπου ζωής της εύπορης Δύσης ∙ είναι μια ασθένεια που αυξάνει με ανησυχητικό ρυθμό τόσο στις βιομηχανικές χώρες όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) την ορίζει ως «ανερχόμενη επιδημία».
Η συχνότητα του φαινομένου της παχυσαρκίας ενδέχεται να διπλασιαστεί στις αρχές της επόμενης χιλιετίας, αν δεν ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπισή της. Η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα πολλαπλών παραγόντων. Αυτοί περιλαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού από την απαραίτητη, ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα, γενετική προδιάθεση, ενδοκρινικές ανωμαλίες και ιατρικές καταστάσεις. Η πρόοδος που σημειώθηκε στη βασική έρευνα για την παχυσαρκία τονίστηκε ιδιαίτερα στο 8ο Διεθνές Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι μεταξύ 29 Αυγούστου και 3 Σεπτεμβρίου του 1998. Ο Καθηγητής Bernard Guy-Grand, Πρόεδρος του εν λόγω συνεδρίου (ξενοδοχείο Dieu στο Παρίσι), ανέφερε: «Οι επιπλοκές και οι κίνδυνοι που συνδέονται με την παχυσαρκία, καθώς επίσης και οι μορφές παχυσαρκίας που θέτουν τους μεγαλύτερους κινδύνους, αλλά και ο τρόπος προσδιορισμού τους, αναγνωρίζονται πλέον καλύτερα, ακόμα κι αν υπάρχει ακόμα αντιπαράθεση». Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των παρενεργειών της – στεφανιαία καρδιακή νόσος, εγκεφαλικά, διαβήτης και οστεοαρθρίτιδα- αρχίζουν να καταναλώνουν όλο και μεγαλύτερο μέρος των εθνικών προϋπολογισμών υγείας στις βιομηχανικές χώρες.
Η ανάγκη να ενθαρρυνθεί η παγκόσμια δράση είναι πλέον μεγάλη για οποιεσδήποτε μελλοντικές στρατηγικές αφορούν στην καταπολέμηση αυτής της ασθένειας. Εν τω μεταξύ, τα ευρήματα των ερευνών θα βελτιώσουν την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας:
• Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει τη λεπτίνη, μία ορμόνη που εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό, η οποία ενημερώνει τον εγκέφαλο για την ποσότητα του αποθηκευμένου λίπους. Η απουσία της μπορεί να προκαλέσει βαριά παχυσαρκία με διατροφικές διαταραχές και έλλειψη ορμονών της υπόφυσης. Στο μέλλον, η λεπτίνη μπορεί να είναι για την παχυσαρκία ό,τι η ινσουλίνη για τον διαβήτη, αλλά απαιτείται ακόμη πολλή έρευνα.
• Νέες πρωτεΐνες αποσύζευξης έχουν βρεθεί στους ανθρώπους. Σχετίζονται με εκείνες που έχουν ήδη ανακαλυφθεί σε συγκεκριμένο λιπώδη ιστό σε τρωκτικά. Οι πρωτεΐνες αποσύζευξης διαχέουν την ενέργεια υπό μορφή θερμότητας παρά ως μυϊκή δραστηριότητα ή αποθηκεύοντάς την. Οι παραλλαγές σε αυτές τις πρωτεΐνες μπορεί να εξηγήσουν τη διαφορά στην αύξηση του βάρους μεταξύ ανθρώπων με την ίδια διατροφική πρόσληψη. Αυτό που μπορεί να ισχύει για μερικά ποντίκια μπορεί επίσης να εφαρμόζεται και στους ανθρώπους. Η έρευνα σε αυτόν τον τομέα συνεχίζεται.
• Η γνώση για την πολυπλοκότητα των ουσιών που εμπλέκονται στον έλεγχο της πρόσληψης τροφής ολοένα και αυξάνει. Ο ρόλος ορισμένων ουσιών που ονομάζονται μονοαμίνες και μερικών πεπτιδίων είναι ήδη γνωστός. Τώρα που ανακαλύφθηκαν νέοι πεπτιδικοί παράγοντες, η πρωτεΐνη agouti ή οι ορεξίνες, για τις οποίες προσδιορίζονται οι εξειδικευμένοι μηχανισμοί δράσης, θέτονται οι βάσεις για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
• Ενώ το υποθετικό «γονίδιο της παχυσαρκίας» είναι πιο ουτοπικό από ποτέ, η έρευνα έχει προσδιορίσει πολλούς προδιαθεσικούς και διαφορετικούς γενετικούς παράγοντες. Η μελλοντική έρευνα μπορεί να προσδιορίσει διαφορετικούς τύπους παχυσαρκίας σύμφωνα με τα γενετικά χαρακτηριστικά τους. Αυτό θα οδηγήσει τελικά σε νέα διαγνωστικά εργαλεία και εξατομικευμένες θεραπευτικές στρατηγικές.
Και ενώ οι επιστήμονες εργάζονται πάνω σε νέες θεραπείες για την παχυσαρκία, η Παγκόσμια Ομάδα Δράσης για την Παχυσαρκία (IOTF), του Παγκόσμιου Οργανισμού για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας (IASO), συνεργάζεται με τον WHO σε ένα τριετές πρόγραμμα δράσης, με σκοπό να ευαισθητοποιηθούν οι κυβερνήσεις αναφορικά με την ανερχόμενη επιδημία. Έμφαση δίνεται τώρα στη διαχείριση του βάρους παρά στη βραχυπρόθεσμη μεγάλη απώλεια βάρους. Ο Καθηγητής Stephan Rossner από το Ίδρυμα Karolinska στη Στοκχόλμη και εκλεγμένος Πρόεδρος του IASO αναφέρει: «Τονίζουμε την ανάγκη να αντιμετωπίζεται το πρόβλημα νωρίτερα ∙ να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα βάρους στην παιδική ηλικία και να ξανασκεφτούμε πλήρως τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη σωματική δραστηριότητα και τη διατροφή για να εξασφαλίσουμε έναν υγιεινό, ενεργό τρόπο ζωής». Η ισορροπημένη διατροφή και η σωματική δραστηριότητα είναι τα πρώτα βήματα στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
