Πολύποδες παχέος εντέρου
Συγγραφέας Ιωάννης Τύρμπας Γράφτηκε στις ,
Οταν η έγκαιρη διάγνωση προλαμβάνει τον καρκίνο
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί μια νόσο με υψηλή θνησιμότητα στις σύγχρονες κοινωνίες. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο ο καρκίνος του παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σε μισό εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως. Αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο σε άνδρες και γυναίκες στις δυτικές κοινωνίες και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Στην Ελλάδα το πρόβλημα του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι επίσης σημαντικό, αν και η χώρα μας καταλαμβάνει τη χαμηλότερη θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην επίπτωση της νόσου.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, στην Ελλάδα σημειώνονται 8,7 θάνατοι ανά εκατό χιλιάδες πληθυσμού, διαπίστωση που καθιστά τον καρκίνο του παχέος εντέρου σημαντική αιτία θνησιμότητας και αντικατοπτρίζει την ανάγκη για ενημέρωση και σοβαρό σχεδιασμό πρόληψης του πληθυσμού από τη νόσο.
* Τι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
«Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι μια κακοήθης εξεργασία που αναπτύσσεται στο βλεννογόνο, την εσωτερική δηλαδή επιφάνεια του παχέος εντέρου».
**Ποιοι είναι οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στη δημιουργία του;
«Ο καρκίνος του παχέος εντέρου προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Με απλά λόγια οι γενετικοί παράγοντες, δηλαδή κάποια γονίδια, φαίνεται ότι καθορίζουν ποια άτομα έχουν γενετική προδιάθεση για την ανάπτυξη του καρκίνου αυτού, ενώ οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, σημαντικότερος από τους οποίους είναι η διατροφή, ποια από αυτά τα άτομα θα προσβληθούν τελικά από καρκίνο του παχέος εντέρου».
* Ποιες διατροφικές συνήθειες αυξάνουν τον κίνδυνο ;
«Η διατροφή κατέχει πραγματικά πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Σύμφωνα με στοιχεία μελετών, ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου είναι χαμηλότερος σε πληθυσμούς με αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών (δηλαδή φρούτων και λαχανικών) και μεταβάλλεται εφόσον επέλθει αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών. Επίσης η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπών φαίνεται ότι σχετίζεται με την ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου».
* Υπάρχουν τροφές που προστατεύουν ;
«Ασφαλώς υπάρχουν τροφές που θα μπορούσαν να θωρακίσουν τον οργανισμό και, όπως έχει αποδειχθεί από μελέτες, να προστατέψουν από τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικές ουσίες και ω-3 λιπαρά οξέα έχει διαπιστωθεί ότι ασκεί προστατευτική δράση. Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι και το ελαιόλαδο αποτελεί ασπίδα προστασίας από τη νόσο, γεγονός που αποδεικνύει και τον ευεργετικό ρόλο της μεσογειακής δίαιτας. Τον ίδιο προστατευτικό ρόλο φαίνεται ότι έχουν τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, σελήνιο, βιταμίνη D και φυλλικό οξύ τα οποία περιέχονται σε πολλά λαχανικά».
* Υπάρχουν άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την εμφάνιση της νόσου;
«Η παχυσαρκία και η μειωμένη σωματική άσκηση σχετίζονται με αυξημένη επίπτωση του καρκίνου αυτού, αφού έχει αποδειχθεί ότι το ποσοστό της νόσου είναι υψηλότερο σε παχύσαρκα άτομα σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Επίσης, η κατανάλωση καφέ δεν φαίνεται να σχετίζεται με την εμφάνιση της νόσου, αν και παλαιότερες μεμονωμένες μελέτες είχαν επισημάνει τον προστατευτικό ρόλο του καφέ στην ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι, σύμφωνα με κλινικές μελέτες των τελευταίων ετών, η ασπιρίνη ασκεί προστατευτικό ρόλο στην εμφάνιση πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου. Η διαπίστωση όμως αυτή δεν πρέπει να οδηγήσει σε υπερβολική και αλόγιστη χρήση της ασπιρίνης για την ελάττωση του κινδύνου προσβολής από τη νόσο, αφού είναι γνωστές οι σοβαρές παρενέργειες της ασπιρίνης στο πεπτικό σύστημα και όχι μόνο».
* Επηρεάζει το κάπνισμα;
«Το κάπνισμα αποτελεί σίγουρα ένα σημαντικό προδιαθεσικό παράγοντα για την ανάπτυξη αυτής της μορφής καρκίνου. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι καπνιστές, ανεξάρτητα από τον τύπο του καπνίσματος (τσιγάρο, πούρο ή πίπα), έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από τη νόσο και ο βαθμός του κινδύνου αυτού φαίνεται ότι εξαρτάται από τη διάρκεια και την ποσότητα του καπνίσματος. Μάλιστα πρέπει να σημειωθεί ότι ο κίνδυνος αυτός ελαττώνεται μετά τη διακοπή του καπνίσματος».
* Πώς δημιουργείται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
«Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο καρκίνος του παχέος εντέρου αναπτύσσεται σε έδαφος προϋπάρχοντος πολύποδα, ο οποίος είναι ένας καλοήθης όγκος του βλεννογόνου, δηλαδή της εσωτερικής επιφάνειας του παχέος εντέρου, μεγέθους χιλιοστών έως λίγων εκατοστών. Ο πολύποδας δημιουργείται όταν για κάποιο λόγο συμβεί μια βλάβη στα γονίδια που ελέγχουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του βλεννογόνου του παχέος εντέρου. Αποτέλεσμα της βλάβης αυτής είναι η άναρχη αναπαραγωγή των κυττάρων και η δημιουργία του πολύποδα. Με την πάροδο του χρόνου τα κύτταρα στην επιφάνεια του πολύποδα μπορεί να υποστούν δυσπλαστικές αλλοιώσεις, οι οποίες να οδηγήσουν στην καρκινωματώδη εξαλλαγή του».
** Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει η έγκαιρη διάγνωση του πολύποδα πριν αυτός εξελιχθεί σε καρκίνο;
«Δυστυχώς ο πολύποδας, ειδικότερα όταν έχει μικρό μέγεθος, σπάνια προκαλεί συμπτώματα που μπορεί να οδηγήσουν τον ασθενή έγκαιρα στον γαστρεντερολόγο. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα πρόγραμμα προληπτικής εξέτασης του πληθυσμού με τη μέθοδο της κολονοσκόπησης, ώστε να γίνει η έγκαιρη διάγνωση του πολύποδα του παχέος εντέρου και ταυτόχρονα η ενδοσκοπική αφαίρεσή του κατά τη διάρκειά της. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου εν τη γενέσει του».
* Ο κόσμος γνωρίζει τη μέθοδο της κολονοσκόπησης;
«Είναι αλήθεια ότι η πλειονότητα του κόσμου είναι αρνητικά προδιατεθειμένη απέναντι στο άκουσμα και μόνον της λέξης “κολονοσκόπηση”. Η εικόνα όμως αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού τα δεδομένα στην ενδοσκόπηση έχουν αλλάξει ριζικά και η τεχνολογία στον τομέα αυτόν έχει εξελιχθεί σε σημαντικό βαθμό τα τελευταία χρόνια.
Τα νεότερα ενδοσκοπικά όργανα είναι πιο λεπτά και πιο εύκαμπτα και η διαδικασία της κολονοσκόπησης μπορεί να πραγματοποιηθεί, εφόσον το επιθυμεί και ο ασθενής, υπό ενδοφλέβια χορήγηση κατασταλτικών φαρμάκων (τη γνωστή μέθη), αφού προηγουμένως ληφθεί πλήρες ιατρικό ιστορικό. Με τον τρόπο αυτό η διαδικασία της εξέτασης είναι απολύτως ανώδυνη».
* Ποιες άλλες εξετάσεις υπάρχουν για τον έλεγχο του παχέος εντέρου;
«Ο βαριούχος υποκλυσμός είναι μια εξέταση που γίνεται σε ακτινολογικό εργαστήριο υπό ακτινοσκόπηση και απαιτεί τον πλήρη καθαρισμό του εντέρου όπως και η κολονοσκόπηση. Πραγματοποιείται με χορήγηση βαρίου με έναν λεπτό σωλήνα από το άκρο του εντερικού σωλήνα και τη λήψη ακτινογραφιών στις οποίες απεικονίζεται το παχύ έντερο. Η εξέταση δυστυχώς μπορεί να μην αναδείξει βλάβες μικρού μεγέθους, όπως μικρούς πολύποδες, και δεν δίνει τη δυνατότητα για λήψη βιοψιών ή αφαίρεση πολυπόδων όπως η κολονοσκόπηση.
Η ασύρματη κάψουλα του παχέος εντέρου έχει δοκιμαστεί τα τελευταία χρόνια σε συγκεκριμένα κέντρα, δίδει καλές εικόνες από το εσωτερικό του παχέος εντέρου αλλά υστερεί σε σχέση με την ενδοσκόπηση -δεν έχει βρει ακόμα τη θέση της στην κλινική πράξη.
Η εικονική κολονοσκόπηση ή κολογραφία γίνεται με αξονική ή τελευταία και με μαγνητική τομογραφία, με τη χρήση ειδικού λογισμικού, που βοηθά στην ανασύνθεση των δισδιάστατων εικόνων στις τρεις διαστάσεις. Ετσι απεικονίζεται τρισδιάστατα ο αυλός του παχέος εντέρου καθώς και ο όγκος στην εσωτερική του επιφάνεια. Η εξέταση είναι μόνο διαγνωστική, δεν δίνει δηλαδή τη δυνατότητα για λήψη βιοψιών ή αφαίρεση πολυπόδων και ενδείκνυται κυρίως σε περιπτώσεις ατόμων με καρδιολογικά ή αναπνευστικά προβλήματα, τα οποία καθιστούν επισφαλή τη διενέργεια κολονοσκόπησης σε αυτούς».
* Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα που πρέπει να οδηγήσουν κάποιον στο γαστρεντερολόγο;
«Υπάρχουν τα “συμπτώματα συναγερμού”, τα οποία μπορεί να δηλώνουν την ύπαρξη καρκίνου, και πρέπει να οδηγήσουν τον ασθενή στο γαστρεντερολόγο ανεξάρτητα από ηλικία ή κληρονομικό ιστορικό. Αυτά είναι: Σιδηροπενική αναιμία χωρίς εμφανή αιτία.
Ορατή απώλεια αίματος με τις κενώσεις.
Αλλαγή των συνηθειών του εντέρου, δηλαδή οποιαδήποτε αλλαγή του αριθμού ή της σύστασης των κενώσεων που επιμένει.
Κοιλιακός πόνος ή μετεωρισμός (το γνωστό «φούσκωμα») στην περιοχή της κοιλιάς.
Ανεξήγητη απώλεια βάρους.
Εντονη καταβολή δυνάμεων.
Οποιοσδήποτε εμφανίσει ένα ή παραπάνω από τα συμπτώματα αυτά, θα πρέπει άμεσα να υποβληθεί σε κολονοσκόπηση».
* Εκτός από τις περιπτώσεις αυτές, πότε κάποιος πρέπει να υποβληθεί σε κολονοσκόπηση;
«Αρχικά, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, κάθε άτομο ηλικίας πενήντα ετών και άνω θεωρείται μέσου κινδύνου για την ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Τα άτομα αυτά θα πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα, που είναι μια απλή εξέταση και πρέπει να γίνεται ανά έτος, και σε κολονοσκόπηση ανά επτά με δέκα έτη (εάν η αρχική κολονοσκόπηση είναι αρνητική) στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου, ανεξαρτήτως φύλου, συμπτωμάτων ή αρνητικού κληρονομικού ιστορικού. Στην περίπτωση όμως που υπάρχει κληρονομικό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου παχέος εντέρου σε συγγενή πρώτου βαθμού, τότε τα άτομα θα πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση στην ηλικία των σαράντα ετών.
Να προσθέσουμε ότι εάν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό συνδρόμου πολυποδίασης στην οικογένεια του ασθενούς (όπως για παράδειγμα η οικογενής πολυποδίαση) ή του συνδρόμου μη πολυποδιασικού καρκίνου παχέος εντέρου, τότε το άτομο θα πρέπει να εισέρχεται σε πρόγραμμα τακτικού ελέγχου με κολονοσκόπηση από νεαρή ηλικία, γιατί έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα αυτά μπορεί να αναπτύξουν καρκίνο παχέος εντέρου σε ποσοστό που αγγίζει το 100% και κυρίως σε νεαρή ηλικία. Τέλος, οι ασθενείς με μακροχρόνια ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn θα πρέπει να υποβάλλονται στην εξέταση σε τακτά χρονικά διαστήματα».
