Το εμβόλιο για τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV)
Συγγραφέας Γεώργιος Καλόγηρος Γράφτηκε στις ,
Κάποιοι τύποι του ιού των κονδυλωμάτων (HPV) είναι σχεδόν αποκλειστικά υπεύθυνοι για την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επίσης είναι υπεύθυνοι και για μερικούς από τους καρκίνους που αφορούν:
- Τον πρωκτό.
- Το αιδοίο.
- Τον κόλπου.
- Τον φάρυγγα.
Υπάρχουν δύο τύποι εμβολίου για την πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV).
-
- Το Gardasil που προσφέρει προστασία για τους τύπους 16, 18, 6 και 11 (οι δύο τελευταίοι τύποι είναι υπεύθυνοι για το 90% των περιπτώσεων των εξωτερικών κονδυλωμάτων).
- Το Cervarix που προσφέρει προστασία για τους τύπους 16 και 18.
Γιατί είναι σημαντικό να κάνετε το εμβόλιο;
Ο ιός των κονδυλωμάτων (HPV) είναι ένας συνηθισμένος ιός, ο οποίος μεταδίδεται τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης από το ένα άτομο στο άλλο, μέσω της δερματικής επαφής. Οι περισσότεροι άνθρωποι, αν και θα έρθουν σε επαφή με τον ιό σε κάποια φάση της ζωής τους, δεν θα το μάθουν ποτέ γιατί συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα.
Η λοίμωξη από τον ιό είναι πιο συνηθισμένη στην εφηβεία και στις αρχές της δεκαετίας των 20.
Υπάρχουν περίπου 40 τύποι του ιού HPV που μολύνουν την γεννητική περιοχή γυναικών και ανδρών.
Οι περισσότεροι δεν προκαλούν συμπτώματα και η λοίμωξη υποχωρεί από μόνη της. Όμως κάποιοι τύποι του ιού προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και κάποιους λιγότερο συνηθισμένους καρκίνους όπως του πρωκτού, του κόλπου, του αιδοίου και του φάρυγγα. Κάποιοι άλλοι τύποι προκαλούν τα εξωτερικά κονδυλώματα στο δέρμα των έξω γεννητικών οργάνων ανδρών και γυναικών. Τα κονδυλώματα δεν είναι επικίνδυνα (δεν απειλούν την ζωή) αλλά δημιουργούν έντονο άγχος και η θεραπεία τους είναι δύσκολη και μακροχρόνια συχνά.
Ποια κορίτσια ή γυναίκες πρέπει να κάνουν το εμβόλιο;
Ο εμβολιασμός για τον ιό των κονδυλωμάτων συστήνεται να γίνεται μεταξύ των ηλικιών 11 και 26 ετών.
Κοπέλες που έχουν αρχίσει ήδη σεξουαλικές επαφές θα έχουν όφελος;
Ιδανικά το εμβόλιο πρέπει να γίνεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μία κοπέλα. Όμως και σε εκείνες που ήδη έχουν ξεκινήσει επαφές θα υπάρχει όφελος, αν και μικρότερο. Αυτό συμβαίνει επειδή μέσω των επαφών μπορεί να έχουν ήδη εκτεθεί σε έναν ή περισσότερους από τους τύπους του ιού που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Παρόλα αυτά πολύ λίγες πιθανότητες υπάρχουν μία γυναίκα να έχει εκτεθεί σε όλους τους ιούς.
Ο εμβολιασμός άρα μπορεί να την προστατέψει από τους ιούς με τους οποίους δεν υπήρχε επαφή.
Μπορεί το εμβόλιο να γίνει στην διάρκεια της κύησης;
Το εμβόλιο δεν συστήνεται να γίνεται στην διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι μελέτες μέχρι τώρα, έχουν δείξει ότι δεν παρουσιάστηκαν προβλήματα σε παιδία που γεννηθήκαν από γυναίκες που έκαναν το εμβόλιο, ενώ είχε ξεκινήσει εγκυμοσύνη και το αγνοούσαν. Αν μία γυναίκα γνωρίζει ότι είναι έγκυος δεν πρέπει να κάνει το εμβόλιο, παρά μόνο μετά το τέλος της εγκυμοσύνης.
Εάν έγινε το εμβόλιο και μετά διαπιστωθεί εγκυμοσύνη δεν υπάρχει λόγος διακοπής της. Οι επόμενες δόσεις μπορούν να γίνουν κανονικά μετά το τέλος της κύησης.
Πρέπει να κάνω τεστ Παπανικολάου πριν το εμβόλιο;
Δεν υπάρχει λόγος να κάνετε τεστ Παπανικολάου ή HPV-DNA τεστ για να ελέγξετε αν πρέπει να κάνετε το εμβόλιο. Είναι σημαντικό όμως, να συνεχίσετε να κάνετε το τεστ Παπανικολάου και μετά την ολοκλήρωση του εμβολιασμού. Αυτό πρέπει να γίνεται γιατί κανένα εμβόλιο δεν παρέχει προστασία εναντίον όλων των ιών που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια;
Ο στόχος των εμβολίων είναι τα στελέχη του ιού HPV που συνήθως προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά και άλλες μορφές καρκίνου, όπως αναφέρονται παραπάνω. Το Gardasil παρέχει επίσης προστασία και για τους ιούς που είναι κυρίως υπεύθυνοι για τα εξωτερικά κονδυλώματα. Τα εμβόλια είναι πολύ αποτελεσματικά στην πρόληψη της λοίμωξης από τους συγκεκριμένους τύπους ιών που περιλαμβάνουν. Επίσης είναι αποτελεσματικά στην αποτροπή των προβλημάτων υγείας και επιπλοκών που δημιουργούν οι συγκεκριμένοι ιοί.
Δυστυχώς είναι λιγότερο αποτελεσματικά στην πρόληψη, σε περιπτώσεις νέων κοριτσιών που έχουν ήδη εκτεθεί σε έναν ή περισσότερους τύπους του ιού HPV. Αυτό συμβαίνει γιατί τα εμβόλια είναι σχεδιασμένα να προλαμβάνουν την λοίμωξη πριν κάποιος εκτεθεί στον ιό. Δεν θεραπεύουν υπάρχουσα λοίμωξη από τους ιούς ή παθήσεις και προβλήματα έχουν ήδη δημιουργηθεί από τους ιούς.
Πόσο διαρκεί η προστασία από τα εμβόλια;
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η προστασία είναι μακροχρόνια. Οι μέχρι τώρα μελέτες αφορούν κοπέλες που εμβολιάστηκαν έως και 10 χρόνια πριν. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η αποτελεσματικότητα της κάλυψης έχει μειωθεί.
Από τι δεν προστατεύουν τα εμβόλια;
Τα εμβόλια δεν προστατεύουν από όλους τους τύπους των ιών HPV. Άρα δεν προλαμβάνουν όλες τις περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Είναι σημαντικό λοιπόν οι γυναίκες να συνεχίζουν να ελέγχονται με το τεστ Παπανικολάου σαν πρόληψη. Επίσης δεν προστατεύουν από άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Υπάρχει προστασία εάν δεν γίνουν και οι 3 δόσεις;
Γνωρίζουμε ότι για κορίτσια μέχρι 15 ετών 2 δόσεις με διαφορά 6 μηνών αρκούν. Για τις μεγαλύτερες ηλικίες, δεν είμαστε σίγουροι για την αποτελεσματικότητα της πρόληψης εάν δεν γίνουν και οι 3 δόσεις. Είναι σημαντικό λοιπόν να γίνονται και οι 3 δόσεις σύμφωνα με τις οδηγίες, για μέγιστη προστασία.
Πόσο ασφαλή είναι τα εμβόλια για τους ιούς HPV;
Τα εμβόλια έχουν ελεγχθεί σχολαστικά για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Έχουν χορηγηθεί σε χιλιάδες γυναίκες σε όλο τον κόσμο και δεν έχουν προκύψει ανησυχίες για σοβαρές επιπλοκές από την χρήση τους. Οι παρενέργειες που έχουν αναφερθεί είναι ήπιες και περιλαμβάνουν:
- πόνο στο σημείο της ένεσης
- χαμηλή πυρετική κίνηση
- ναυτία και ζάλη
Η ασφάλεια του εμβολίου συνεχίζει να ελέγχεται καθημερινά. Μόνο στις ΗΠΑ μέχρι τον Μάρτιο του 2014 είχαν γίνει 60 εκατομμύρια δόσεις
Λιποθυμία μπορεί να συμβεί μετά από κάθε ιατρική πράξη και φυσικά μπορεί να προκληθεί και από τον εμβολιασμό για HPV. Επίσης είναι γνωστό ότι συμβαίνει συχνότερα στην εφηβεία. Επειδή όμως ένα επεισόδιο λιποθυμίας μπορεί να προκαλέσει πτώσεις και τραυματισμούς, είναι φρόνιμο ο εμβολιασμός να γίνεται με την κοπέλα ξαπλωμένη ή σε καθιστή θέση. Επίσης συστήνεται η παραμονή στην ίδια θέση για 15 λεπτά μετά την διαδικασία.
Γιατί το εμβόλιο συστήνεται μέχρι την ηλικία των 26 ετών;
Το εμβόλιο για τον HPV, προς το παρόν, συστήνεται να γίνεται μέχρι την ηλικία των 26 ετών. Οι μελέτες έδειξαν ότι μετά από αυτήν την ηλικία το εμβόλιο παρείχε μικρή ή καθόλου προστασία. Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μετά από αυτήν την ηλικία είναι ο τακτικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου.
Τα αγόρια εμβολιάζονται για τον ιό;
Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν οδηγίες σχετικά με τον εμβολιασμό των αγοριών με το Gardasil. Προσφέρεται έτσι προστασία από τα κονδυλώματα και τις μορφές καρκίνου που μπορεί να προκαλέσουν.
Η ηλικία έναρξης είναι τα 11 χρόνια και συστήνεται μέχρι την ηλικία των 26.
Καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία;
Και τα δύο εμβόλια καλύπτονται πλήρως από τα ασφαλιστικά ταμεία, χωρίς η ασφαλιζόμενη να πληρώνει συμμετοχή, από την ηλικία των 11 μέχρι 18 ετών. Καλύπτεται επίσης μέχρι την ηλικία των 26 ετών όμως μόνο μέχρι το τέλος του 2016.
Υπάρχει λόγος να κάνω τεστ Παπανικολάου και μετά το εμβολιασμό;
Ναι. Τα εμβόλια καλύπτουν για τους πιο επικίνδυνους και συχνούς ιούς αλλά όχι για όλου τους τύπους του HPV. Επομένως είναι σημαντικό να κάνετε το τεστ Παπανικολάου στα πλαίσια της πρόληψης για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Επιπλέον εάν μία γυναίκα έκανε το εμβόλιο ενώ ήδη είχε ξεκινήσει σεξουαλικές επαφές, ίσως να μην έχει πλήρη προστασία εάν έχει ήδη εκτεθεί στον ιό.
Υπάρχουν άλλοι τρόποι προστασίας από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Ο τακτικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου και HPV τεστ (όπου ενδείκνυται) προστατεύει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις περισσότερες περιπτώσεις.
- Το τεστ Παπανικολάου ελέγχει για κύτταρα στον τράχηλο που παρουσιάζουν αλλαγές πολύ καιρό πριν γίνουν καρκίνος.
- Το HPV τεστ ανιχνεύει την παρουσία του ιού που προκαλεί αυτές τις αλλαγές στα κύτταρα.
Ο έλεγχος μπορεί να ανιχνεύσει πολύ νωρίς την εμφάνιση των περισσότερων, αλλά όχι όλων, των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου. Αυτό γίνεται στο προ-καρκινικό στάδιο, που η θεραπεία είναι αποτελεσματική.
Στις περισσότερες γυναίκες που γίνεται διάγνωση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, σε στάδιο που είναι δύσκολη η αντιμετώπισή του, δεν έχει γίνει τεστ Παπανικολάου τουλάχιστο τα τελευταία 5 χρόνια.
Πως μπορούμε να αποτρέψουμε την λοίμωξη από τον HPV;
Τα προφυλακτικά, αν χρησιμοποιηθούν σε όλη την διάρκεια της επαφής, ελαττώνουν σημαντικά την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό HPV. Επίσης μειώνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης κονδυλωμάτων και καρκίνου του τραχήλου. Όμως ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και να μολύνει περιοχές του δέρματος που δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό, άρα δεν υπάρχει πλήρης προστασία.
Αποτελεσματικός τρόπος να μειωθούν οι πιθανότητες έκθεσης στον ιό HPV είναι:
- η μονογαμική σχέση
- ο περιορισμός των ερωτικών συντρόφων
- η επιλογή συντρόφου που είχε λίγους ή καθόλου συντρόφους πριν
Όμως γυναίκες, ακόμη και με ένα σύντροφο σε όλη την διάρκεια της ζωής τους, μπορεί να εμφανίσουν HPV λοίμωξη. Είναι πιθανό ο σύντροφός τους να είχε αποκτήσει τον ιό από προηγούμενη σχέση χωρίς ποτέ να εμφανίσει συμπτώματα και προβλήματα.
Σε γυναίκες με περισσότερους από ένα ερωτικούς συντρόφους είναι αδύνατο να προσδιορίσουμε την πηγή μόλυνσης.
Γεώργιος Καλόγηρος,
Γυναικολόγος-Μαιευτήρας
