Μουσικοθεραπεία, ποιους και πως μπορεί να βοηθήσει.
Συγγραφέας Αντωνία Χατζηευτυχίου Γράφτηκε στις ,
Με τι ασχολείστε;
Είμαι μουσικοθεραπεύτρια.
Τι είναι αυτό; Παίζετε μουσική για χαλάρωση; Θα μου πείτε τι μουσική να ακούω όταν έχω νεύρα ή όταν αισθάνομαι θλίψη για να αισθάνομαι καλύτερα;
(παίρνω μια βαθιά ανάσα και προσπαθώ να απαντήσω) Ε…. ξέρετε δεν λειτουργεί έτσι η μουσικοθεραπεία.
Δηλαδή, αν κάποιος κτυπήσει και τραυματιστεί του παίζετε μουσική και μετά γίνεται καλά; Αλήθεια, τι ακριβώς κάνετε;
Πιο πάνω είναι ένας πολύ συνηθισμένος διάλογος. Συμβαίνει σχεδόν καθημερινά, σε ανύποπτα μέρη και στιγμές. Θα έλεγα χωρίς ενδοιασμό ότι με τον πιο πάνω διάλογο έρχονται αντιμέτωποι πολλοί συνάδελφοι μουσικοθεραπευτές τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα. Σε χώρες όπως την Αγγλία και την Αμερική η μουσικοθεραπεία είναι πλέον διαδεδομένη και αναγνωρισμένη. Σε πολλές μάλιστα ευρωπαϊκές χώρες η μουσικοθεραπεία αποτελεί βασική υπηρεσία σε νοσοκομεία, μονάδες ψυχικής υγείας, σχολεία κλπ. Στην Κύπρο η μουσικοθεραπεία βρίσκεται ακόμη στα πρώτα της «εμβρυικά» στάδια.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής δεν είναι κάτι καινούργιο. Τις συναντάμε στις πρακτικές πολλών πρωτόγονων και αρχαίων πολιτισμών. Γύρω στα μισά του 20ου αιώνα όμως, ξεκινούν τα πρώτα προγράμματα σπουδών στη μουσικοθεραπεία σε αναγνωρισμένα πανεπιστήμια και οι πρώτες εθνικές και διεθνείς επιστημονικές οργανώσεις.
Τι είναι λοιπόν η μουσικοθεραπεία;
Σήμερα η μουσικοθεραπεία αποτελεί αναγνωρισμένο επιστημονικό κλάδο και επάγγελμα υγείας στην Ευρώπη και την Αμερική. Είναι μια δημιουργική θεραπεία με εργαλείο τη μουσική και τα διάφορα μουσικά στοιχεία (ήχος, ρυθμός, μελωδία, αρμονία, χροιά, ένταση). Με τη μουσικοθεραπεία μπορεί να αντιμετωπισθούν προβλήματα που σχετίζονται με συναισθηματικούς, σωματικούς, διανοητικούς, κοινωνικούς και γνωστικούς τομείς καθώς και την ευρύτερη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η μουσικοθεραπεία γίνεται σε ατομικό αλλά και ομαδικό πλαίσιο.
Το προφίλ του μουσικοθεραπευτή
Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται από ειδικά καταρτισμένο μουσικοθεραπευτή, με σπουδές σε αναγνωρισμένο πρόγραμμα σπουδών. O μουσικοθεραπευτής είναι ειδικά εκπαιδευμένος, με άριστες γνώσεις μουσικής και ψυχολογίας ώστε να στηρίζει τη θεραπευτική διαδικασία με ευαισθησία, δημιουργικότητα και ευελιξία.
Συχνές παρεξηγήσεις
Η μουσική έχει το ρόλο της ψυχαγωγίας στην καθημερινότητα του ανθρώπου κι έτσι πολλοί πιστεύουν ότι και η μουσικοθεραπεία έχει κι αυτή τον ίδιο ψυχαγωγικό ρόλο. Αυτό όμως δεν ισχύει.
Επίσης η μουσικοθεραπεία δεν στοχεύει στη μουσική εκπαίδευση των ανθρώπων. Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας δεν διδάσκουμε μουσική στον άνθρωπο ή την ομάδα που έχουμε απέναντί μας.
Τι γίνεται κατά τη διάρκεια μιας θεραπευτικής συνεδρίας;
Σε αντίθεση με την κοινή εντύπωση, ο μουσικοθεραπευτής δεν «συνταγογραφεί» μουσική για να την ακούει ο θεραπευόμενος μόνος στο σπίτι. Κατά τη διάρκεια μιας μουσικοθεραπευτικής συνεδρίας, ο θεραπευτής αυτοσχεδιάζει μαζί με τον θεραπευόμενο δημιουργώντας αυθόρμητα ήχους και μουσική με τα όργανα που διατίθενται. Αυτή ονομάζεται «ενεργητική» ή «διαδραστική» μουσικοθεραπεία.
Οι μουσικές γνώσεις, από την πλευρά του θεραπευόμενου, δεν είναι απαραίτητες για να επωφεληθεί από τη μουσικοθεραπεία. Τα όργανα που προσφέρονται είναι προσιτά για όλους. Η διάρκεια μιας θεραπευτικής συνεδρίας μπορεί να είναι από 30-50 λεπτά.
Κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής συνεδρίας τα άτομα εκφράζονται ελεύθερα διοχετεύοντας σκέψεις και συναισθήματα μέσα από τη μουσική. Μπορούν να διευρύνουν τις εμπειρίες τους, την αυτογνωσία τους, τις κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και να αξιοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους. Σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές ή σύνδρομα οι πιο πάνω στόχοι γίνονται πιο αναπτυξιακοί. Μπορεί να περιλαμβάνουν βελτίωση της συγκέντρωσης, εκτόνωση, χαλάρωση, ανάπτυξη λόγου/ομιλίας, ανάπτυξη βλεμματικής επαφής, ανάπτυξη αμφίδρομης επικοινωνίας, ανάπτυξη αδρής/λεπτής κινητικότητας κλπ. Ο μουσικοθεραπευτής προσαρμόζει την προσέγγισή του ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου ή της ομάδας. Πρόκειται λοιπόν για μια θεραπεία καθαρά εξατομικευμένη.
Ένα άλλο είδος μουσικοθεραπείας είναι η «δεκτική» μουσικοθεραπεία», όπου πραγματοποιείται μόνο ακρόαση μουσικής, με παράλληλη έκφραση των σκέψεων/συναισθημάτων. Στο τέλος, γίνεται επεξεργασία και ανάλυση των πιο πάνω λεκτικά. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται «Guided Imagery Music» και είναι μια καθαρά μουσική ψυχοθεραπευτική τεχνική. Οι συνεδρίες έχουν συνήθως διάρκεια 1.5 με 2 ώρες. Η μέθοδος αυτή προσφέρει βαθιά προσωπική διερεύνηση και αυτογνωσία.
Τι μπορεί να ακούσουμε σε μια συνεδρία μουσικοθεραπείας;
Η αλληλεπίδραση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου μπορεί να περιλαμβάνει τη μουσική που δημιουργούν μαζί, φωνητικούς ήχους, κινήσεις, λέξεις ή και εκφράσεις προσώπου. Επίσης η μουσική ακρόαση, ο μουσικός αυτοσχεδιασμός, η σύνθεση τραγουδιών και στίχων και η αναδημιουργία είναι μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας.
Η λεκτική επικοινωνία δεν αποκλείεται εάν ο θεραπευόμενος έχει αυτή τη δυνατότητα. Στις περιπτώσεις όμως που η λεκτική ομιλία είναι περιορισμένη, η μουσικοθεραπεία παρέχει έναν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας. Άλλωστε, η μουσική είναι γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και μπορεί να μεταφέρει πολλές πληροφορίες που αφορούν τη συναισθηματική κατάσταση και τον εσωτερικό κόσμο ενός ατόμου.
Γιατί η μουσική μπορεί να βοηθήσει;
Κάθε άνθρωπος ανταποκρίνεται στη μουσική. Γεννιόμαστε όλοι μας με αυτή την ικανότητα. Άλλωστε, έχουμε τη μουσική μέσα μας. Η ένταση, ο παλμός και ο ρυθμός βρίσκονται στους κτύπους της καρδιάς μας, στην αναπνοή μας ακόμα και στις κινήσεις μας. Όταν γελάμε, κλαίμε, φωνάζουμε ή όταν τραγουδάμε δημιουργούμε μελωδίες που έχουνε ένταση, ρυθμό και συγκεκριμένη διάρκεια. Όλες αυτές οι οικείες συνδέσεις με τη μουσική παραμένουν αμετάβλητες σε κάθε άνθρωπό. Η ικανότητα του ανθρώπου να ανταποκρίνεται στη μουσική είναι έμφυτη. Δεν επηρεάζεται από οποιαδήποτε ασθένεια ή αναπηρία, και δεν εξαρτάται από το αν κάποιος έχει μουσική παιδεία.
Επιπλέον, μέσα από έρευνες που έγιναν, φαίνεται πως η μουσική επηρεάζει πολλά διαφορετικά σημεία και λειτουργίες του εγκεφάλου. Έτσι, μπορεί να αγγίξει και να βελτιώσει πολλές λειτουργίες του ανθρώπου. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η μουσικοθεραπεία είναι μια ολιστική παρέμβαση ακουμπώντας το σώμα και το πνεύμα.
Σε ποιους απευθύνεται η μουσικοθεραπεία;
Η μουσικοθεραπεία απευθύνεται σε μια μεγάλη γκάμα ανθρώπων – από παιδιά μικρής ηλικίας μέχρι ηλικιωμένους – καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα δυσκολιών. Μπορεί να βοηθήσει όπου υπάρχει άνθρωπος. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να βοηθήσει στα πιο κάτω:
Ψυχολογικά ή Ψυχοσωματικά προβλήματα
Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (Αυτισμός, Asperger, Σύνδρομο Rett)
Διαταραχή Ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα
Διατροφικές Διαταραχές
Ψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη, εξαρτήσεις, διαταραχές όρεξης, ψύχωση)
Εξαρτήσεις
Νευρολογικές παθήσεις (σύνδρομα, εγκεφαλική παράλυση)
Εγγενείς διαταραχές/σύνδρομα (Σύνδρομο Down, Σύνδρομο Εύθραστου Χ)
Ογκολογία
Δυσκολίες/ διαταραχές στην επικοινωνία
Νοητική υστέρηση
Συναισθηματικές δυσκολίες
Προβλήματα συμπεριφοράς
Κινητικές δυσκολίες
Προσωπική ανάπτυξη
