Νεογνικός ίκτερος
Συγγραφέας Παναγιώτης Λαμπρόπουλος Γράφτηκε στις ,
Ο ίκτερος οφείλεται στην περίσσεια χολερυθρίνης ( η οποία είναι παράγωγο της αποδόμησης / μεταβολισμού της αιμοσφαιρίνης που περιέχεται εντός των ερυθρών αιμοσφαιρίων).Αδρά η χολερυθρίνη που προκύπτει , φυσιολογικά μεταβολίζεται στο ήπαρ και αποβάλλεται μέσω της χολής στα κόπρανα του νεογνού.
Ακόμη και ένα υγιές τελειόμηνο νεογνό είναι επιρρεπές στην εκδήλωση φυσιολογικού ικτέρου,λόγω αρκετών παραγόντων,όπως (μεταξύ άλλων):
– ανωριμότητα του ήπατος του νεογνού (ανωριμότητα του συστήματος των ηπατικών ενζύμων που μεταβολίζουν την χολερυθρίνη)
– σχετική πολυκυτταραιμία του νεογνού(δηλαδή υψηλός αιματοκρίτης ,στην γέννηση περίπου 50 %), και άρα περίσσεια ερυθρών αιμοσφαιρίων προς αποδόμηση (από τα οποία προκύπτει η χολερυθρίνη)
– μικρότερη διάρκεια ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων του νεογνού ( ~ 70 ημέρες σε τελειόμηνο νεογνό , ~ 40 ημέρες σε πρόωρο νεογνό , σε αντιπαραβολή με τις ~ 120 ημέρες διάρκειας ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων στους ενήλικες),και άρα επίσης περίσσεια ερυθρών αιμοσφαιρίων προς αποδόμηση
– αιμόλυση (αθρόα καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων ) λόγω π.χ. κεφαλαιματώματος(συχνή κάκωση-τραυματισμός μαλακών μορίων της κεφαλής του νεογνού κατά τον τοκετό,με εξαγγείωση πολλών ερυθρών αιμοσφαιρίων τοπικά και ακόλουθη λύση τους)
Ο φυσιολογικός ίκτερος γίνεται ορατός όταν η χολερυθρίνη ορού υπερβεί περίπου τα 5 – 6 mg/dl , ως κίτρινη χροιά δέρματος αρχικά ,και έπειτα των βλενογόνων και του σκληρου χιτώνα των οφθαλμών( επί ανοδικής τάσης της χολερυθρίνης), και με κεφαλουραία επέκταση ( από την κεφαλή προς τον κορμό του νεογνού).Περίπου το 50% των νεογνών εμφανίζουν κάποιου βαθμού ίκτερο την πρώτη εβδομάδα ζωής ,με peak (μέγιστες τιμές ) την 3η με 4η ημέρα ζωής.Σε κάποια από αυτά τα νεογνά χρειάζεται έλεγχος και εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση.Ωστόσο μόνο στο 1% των νεογνών θα χρειαστεί θεραπεία.
Ο ίκτερος που απαιτεί έλεγχο και αντιμετώπιση , οφείλεται με περισσότερες πιθανότητες σε μη φυσιολογικά αίτια.Ενδείκνυται έλεγχος του νεογνού και αξιολόγηση του για θεραπεία εάν διαπιστωθεί (μεταξύ άλλων):
– ίκτερος εντός του 1ου 24ώρου ζωής του νεογνού
– ταχεία αύξηση της χολερυθρίνης ορού ( αύξηση > 5mg/dl ανα 24ώρο)
– επίπεδα χολερυθρίνης > 14,5 mg/dl στις 48 ώρες ζωής ή > 17,5 mg/dl στις 96 ώρες ζωής (σε τελειόμηνο νεογνό) κ.ο.κ (με βάση καμπύλες ορίων χολερυθρίνης ανάλογα με τις ώρες/μέρες ζωής και την ηλικία κύησης)
– παρατεινόμενος ίκτερος , πέραν των 14 ημερών ζωής σε τελειόμηνο νεογνό ή πέραν των 21 ημερών ζωής σε πρόωρο νεογνό
– άμεση υπερχολερυθριναιμία : η αύξηση αυτού του τύπου χολερυθρίνης σχετίζεται σοβαρές με σοβαρές καταστάσεις όπως ατρησία χοληφόρων , κυστική ίνωση,ιογενή ηπατίτιδα,συγγενή λοίμωξη του νεογνου π.χ. τοξοπλάσμωση, σήψη κ.α.
Γνωστές καταστάσεις που σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ικτέρου στο νεογνό είναι (μεταξύ άλλων):
– αιμόλυση λόγω ασυμβατότητας ομάδας αίματος ΑΒΟ ή Rhesus μητέρας – νεογνού.Συνηθέστερα συμβαίναι όταν το έμβρυο είναι ομάδας Α (ή Β) και η έγκυος είναι ομάδας Ο,οπότε κατά την διάρκεια της κύησης μητρικά anti-A (ή anti-B)αντισώματα διέρχονται μέσω του πλακούντα στο έμβρυο και προκαλούν αθρόα καταστροφη των ερυθρών αιμοσφαιρίων του. Επί ασυμβατότητας ομάδας Rhesus η κλινική εικόνα είναι σοβαρότερη.Μετά την γέννηση το προσβεβλημένο νεογνό ίσως εμφανίσει (ανάλογα με το βαθμό προσβολής) σοβαρό ίκτερο,αναιμία κ.ο.κ.
– αιμόλυση λόγω διαταραχών στο σχήμα (π.χ. συγγενής σφαιροκυττάρωση) των ερυθρών αιμοσφαιρίων ή διαταραχών των ενζύμων των ερυθρών αιμοσφαιρίων(π.χ. η γνωστή στους γονείς και αρκετά συχνή στον ελληνικό πληθυσμό έλλειψη του ενζύμου G-6-P-D ,η οποία καθιστά τα ερυθρά αιμοσφαίρια ευάλωτα στην καταστροφή)
– πολυκυτταραιμία(υψηλός αιματοκρίτης )νεογνού,π.χ. σε πληθωρικό (μεγαλόσωμο)νεογνό διαβητικής μητέρας (γενικά ο σακχαρώδης διαβήτης κύησης προδιαθέτει σε αρκετές επιπλοκές και όσον αφορά την κύηση και όσον αφορά το εμβρύο-νεογνό)
– λοίμωξη – σήψη του νεογνού
– συγγενής υποθυρεοειδισμός
– σπάνια μεταβολικά νοσήματα π.χ. γαλακτοζαιμία
Σε κάθε νεογνό με πιθανότητες ύπαρξης παθολογικού ικτέρου πρέπει να ληφθεί αδρός αιματολογικός έλεγχος που μπορεί να περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) : γενική αίματος με πλακάκι μορφολογίας ερυθρών,δικτυοερυθροκύτταρα,ομ
Συμπερασματικά ,ο νεογνικός ίκτερος είναι συνήθως μία αθώα , αλλά δυνητικά σοβαρή κατάσταση.Είναι υποχρέωση του παιδιάτρου η έγκαιρη εντόπιση των νεογνών υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ικτέρου,ώστε ο έλεγχος και η παρέμβαση να γίνουν έγκαιρως και στοχευμένα.
