Η επίδραση του stress στη διατροφική συμπεριφορά
Συγγραφέας Εφη Κολοβέρου Γράφτηκε στις ,
Η άριστη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού οφείλεται στον επιτυχή συγχρονισμό όλων των σωματικών λειτουργιών, εξασφαλίζοντας μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας (ομοιόσταση). Στον αντίποδα αυτής εντοπίζεται το στρες, το οποίο ορίζεται ως η κατάσταση πραγματικής ή απειλούμενης διαταραχής της ομοιόστασης που αποκαθίσταται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα συμπεριφορικών και φυσιολογικών αποκρίσεων προσαρμογής του οργανισμού.
Το στρες (distress) επάγει έναν καταρράκτη αντιδράσεων στο σώμα που ξεκινά από τον υποθάλαμο και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και καταλήγει στα επινεφρίδια με την απελευθέρωση κορτιζόλης και κατεχολαμινών (επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης). Η προκαλούμενη ανισορροπία επιφέρει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία , όπως δυσλειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, καταστολή της ανοσολογικής απάντησης και τροποποίηση συμπεριφορών υγείας. Η διατροφική συμπεριφορά, ένας από τους σημαντικότερους καθοριστές της υγείας, επηρεάζεται σημαντικά από το στρες.
Απάντηση στο στρες μέσω της τροφής
Ένα ποσοστό ατόμων όταν υποβάλλονται σε οξύ στρες τροποποιούν τη διατροφική τους συμπεριφορά ως απάντηση στο στρεσογόνο ερέθισμα (responders to stress). Αυτή η αλλαγή μπορεί να περιλαμβάνει μείωση (stress fasters) ή αύξηση (stress eaters) της καταναλισκόμενης τροφής, σε ποσοστό 30% και 70% αντίστοιχα. Ωστόσο, ανεξάρτητα από την ποσότητα της τροφής που θα καταναλωθεί οι διατροφικές επιλογές στρέφονται προς την κατανάλωση υψηλών σε θερμίδων, και κυρίως σε λίπος, τροφίμων, τύπου σνακ, με γλυκιά γεύση.
Ποιά άτομα είναι πιο επιρρεπή;
Υπό συνθήκες στρες, φαίνεται ότι οι γυναίκες έχουν την τάση να υποβαθμίζουν την ποιότητα της διατροφής τους συνολικά καταναλώνοντας περισσότερα ανθυγιεινά τρόφιμα, ενώ ουδέτερη ή μικρή επίδραση έχει το στρες στις διατροφικές επιλογές των ανδρών, οι οποίοι καταναλώνουν τα ίδια ή λιγότερα. Μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτή τη διαφοροποίηση είναι ο διαιτητικός περιορισμός, ένα χαρακτηριστικό που εντοπίζεται συχνότερα μεταξύ των γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, υπό φυσιολογικές συνθήκες οι γυναίκες περιορίζουν την κατανάλωση γλυκών και λιπαρών τροφίμων, τόσο επειδή επιθυμούν να διατηρήσουν το σωματικό τους βάρος, όσο και εξαιτίας της αυξημένης ευαισθητοποίησής τους σε θέματα υγείας. Ωστόσο, έρευνες υποστηρίζουν ότι τα άτομα αυτά είναι περισσότερο ευάλωτα σε διατροφικές ατασθαλίες υπό συνθήκες στρες, σε αντίθεση με τους μη περιοριστικούς τύπους επειδή ότι ο γνωσιακός έλεγχος που ασκούν καταστέλλεται.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό που σχετίζεται με την εν λόγω σχέση είναι η συναισθηματική υπερφαγία (emotional eating). Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα άτομα που καταναλώνουν φαγητό για να ανακουφιστούν από αρνητικά συναισθήματα. Αν και το στρες, σε αντίθεση με το άγχος, δεν είναι συναίσθημα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση αρνητικών συναισθημάτων και έτσι έμμεσα να οδηγήσει στην κατανάλωση «φαγητού προς ανακούφιση» (comfort food), δηλαδή τροφίμων που δημιουργούν μια αίσθηση ευεξίας μετά την κατανάλωσή τους. Οι άνθρωποι που είναι επιρρεπείς στην κατανάλωση των συγκεκριμένων τροφίμων, επίσης, χαρακτηρίζονται και από αμέλεια σωστού προγραμματισμού των γευμάτων τους, με επακόλουθο την κατανάλωση πρόχειρου φαγητού και σνακ.
Σύνοψη
Το στρες διαταράσσει την ανθρώπινη φυσιολογία σε πολλαπλά επίπεδα, μεταξύ των οποίων και τη διατροφική συμπεριφορά. Αν και βραχυπρόθεσμα οι διατροφικές αλλαγές που παρατηρούνται δεν απειλούν την υγεία, όταν το στρες είναι καθημερινό η στιγμιαία τάση κατανάλωσης των λιπαρών, γλυκών σνακ γίνεται συνήθεια με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων σχετιζόμενων με την υπερκατανάλωση κορεσμένου λίπους και ζάχαρης, όπως παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.ά. Στη σημερινή «στρεσογόνο» εποχή είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη για πιο αποτελεσματική διαχείριση των στρεσογόνων παραγόντων και μείωση του στρες. Η καθημερινή φυσική δραστηριότητα, η ισορροπημένη διατροφή μεσογειακού τύπου και επιστημονικές τεχνικές χαλάρωσης έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση.
